آفت پروانه چوبخوار پسته یا آفت کرمانیا

آفت پروانه چوب‌خوار پسته (آفت کرمانیا)

آفت پروانه چوب‌خوار پسته با نام علمی Kermania Pistaciella یکی از مهم‌ترین آفات درختان پسته است که سالانه خسارت جدی به باغ‌های پسته وارد می‌کند. این آفت تک نسلی است و درمحصولات دیگر مشاهده نمی‌شود.

متاسفانه آفت پروانه چوب‌خوار پسته اثر ظاهری بر روی درختان ندارد و پنهان بودن آفت موجب شده بسیاری از کشاورزان توجه چندانی به این آفت نداشته باشند.

خسارت این آفت بر روی خوشه و میوه‌ها و شاخه‌ها است. لاروهای این آفت وارد خوشه شده و به صورت حرکت رفت و برگشت تغذیه می‌کنند، سپس نزدیک نوک خوشه به شکل حلقه‌ای دور می‌زنند و ارتباط میوه‌های انتهایی را از خوشه اصلی قطع کرده و در نتیجه باعث خشکیدن میوه‌های انتهایی می‌شوند.

کانال لاروی که در بافت چوبی شاخه و خوشه ایجاد می‌شود سبب انباشته شدن ذرات چوبی در داخل کانال‌ها و در نهایت متوقف و کوتاه شدن شاخه می‌شود.

 

 

ریخت شناسی آفت پروانه چوبخوار پسته یا آفت کرمانیا 

رنگ بال های جلویی تیره رنگ با یک لکه ی زرد لوبیایی شکل در بخش میانی ویک لکه ی کوچک زرد رنگ در انتهای آن است. بال‌های عقبی به رنگ زرد روشن و خنجری شکل هستند.

 

 

تخم‌های این حشرات زرد رنگ و بیضوی شکل هستند، که شیارهای طولی بر روی آن مشاهده می‌شود. لاروها در هنگام تخم‌ریزی بسیار ریز و سفید هستند که با افزایش سن شفاف تر شده و در سن چهارم به رنگ خاکستری تغییر می‌کند.

 

 

آفت پروانه چوب خوار پسته زمستان را به صورت لاروی کامل در داخل شاخه های پسته به سر می‌برد لاروهای آفت کرمانیا به طول 10 تا 12 میلی متر وبه رنگ خاکستری تیره است.

لاروها در اواخر بهمن و اوایل اسفند به محض افزایش دمای محیط (10 درجه سانتی گراد) و شرایط آب و هوایی خوب با ایجاد حفره روی سرشاخه‌ها از آن خارج می شوند .لاروهای خارج شده بعد از حدود 2 ساعت تبدیل به شفیره می گردند .

بدن و بال آن به رنگ تیره و پوشیده از فلس و براق است. پیله‌های آن در یک زمان مشخص (اوایل فروردین تا اوایل اردیبهشت) همگی تبدیل به پروانه شده و به یکباره شاهد حجم بالایی از آن خواهیم بود.

حشرات کامل که طولی در حدود 8- 11 و عرضی 11-13 میلی‌متر دارند و معمولاً از اوایل فروردین ماه ظاهر شده و بعد از جفت‌گیری روی قسمت‌های انتهایی خوشه وانتهایی شاخه‌های جوان (محل اتصال برگ به شاخه) تخم‌ریزی می‌کنند. هر حشره ماده 45 تا 55 تخم می‌گذارد.

 

 

روش‌های کنترل و مبارزه با آفت کرمانیا

بهترین زمان برای کنترل آفت کرمانیا در انتهای زمستان یعنی زمانی که بیشتر لاروها از سرشاخه‌ها بیرون آمده و به شفیره تبدیل شدند و همچنین اوج ظهور حشرات کامل تا یک هفته بعد از آن که تقریباً بین 23 تا 28 فروردین می‌باشد است.

در هر یک از انواع کنترل آفات، با مطالعه ی زیست شناسی آفت انتخاب مناسب ترین زمان برای کنترل آن بسیار مهم است.

 

مبارزه زراعی با آفت پروانه چوبخوار پسته:

بهترین راه مبارزه با آفت کرمانیا هرس شاخه های آلوده و جمع آوری و نابودی آن ها است.

خشکیدن دانه‌های انتهایی خوشه‌ها در خرداد ماه و تیرماه و همچنین وجود خطوط قهوه‌ای رنگ در قسمت مرکزی سرشاخه‌ها نیز از آثار تغذیه لاروها و حضور این آفت در باغ است.

با توجه به اینکه لاروهای پروانه چوب خوار اوایل زمستان خود را به انتهای سر شاخه ها می رسانند، هرس شاخه و سوزاندن آنها بعد از هرس،می تواند از تراکم این آفت به شدت بکاهد.

 

 

مبارزه فرمونی (غیر شیمیایی):

مبارزه فرمونی به جمع آوری و نابودی حشرات و همچنین ردیابی، تخمین و کاهش جمعیت آفت و مشخص کردن مناسب ترین زمان سم پاشی و تعیین پیک ظهور و فعالیت حشرات بالغ کمک زیادی می کند.

با استفاده از تله فرمونی می‌توان دوره ظهور (شروع، اوج و خاتمه) حشرات کامل پروانه چوبخوار پسته را تعیین نمود که اوج ظهور حشرات کامل این آفت برای تعیین زمان مبارزه کاربرد دارد.

در این رابطه بر اساس بررسی‌های انجام شده، نوع تله (سینی، دلتا و استوانه‌ای) بر میزان جلب حشرات کامل اختلاف معنی‌داری نداشته است.

 

 

بنابراین هر کدام از تله‌ها که هزینه‌ی کمتری دارند و استفاده از آن‌ها راحت‌تر است را می‌توان در ردیابی آفت استفاده نمود.

اما فاصله تله از زمین در میزان جلب آفت مؤثر است، به طوری که در بررسی ارتفاع‌های 1/5 متر از سطح زمین، بیش‌ترین جلب را داشتند.

با استفاده از تعداد حشرات جلب شده به تله‌ها می‌توان جمعیت آفت و میزان خسارت آن در همان سال تخمین زد. در یک تحقیق رابطه بین جمعیت حشره‌ی کامل جلب شده به تله فرمونی و آلودگی خوشه‌ها هنگام برداشت به ‌دست ‌آمده است.

این بررسی نشان داد که با افزایش جلب حشرات کامل نر به تله، درصد آلودگی خوشه‌ها با رابطه خطی افزایش می یابد.

همچنین با استفاده از این رابطه خطی می‌توان بر اساس تعداد حشرات کامل نر جلب شده به تله فرمونی درصد آلودگی خوشه‌ها در زمان برداشت را تخمین زد.

تکنیک جلب و کشتار روشی است که حشره به وسیله ماده فرمونی جلب شده و در معرض ماده کشنده قرار می‌گیرد که به طور مؤثر آن را از جمعیت حذف می‌کند.

امروزه برای برخی از آفات استفاده از تله‌های فرمونی برای شکار انبوه آفت نیز استفاده می‌شود؛ اما به دلیل پیوستگی باغات پسته در بسیاری از مناطق نظیر استان کرمان که منجر به سطوح کشت بسیاری بزرگی شده است، شکار انبوه آفت عملاً غیر ممکن و بسیار کم تأثیر خواهد بود.

البته در باغات و مناطقی که سطح کشت‌ها خیلی وسیع نیست و یا بافاصله‌ی مناسب از سایر باغات، حالت ایزوله‌ای دارند شکار انبوه پروانه کرمانیا روش مؤثر برای کنترل این آفت گزارش شده است.

 

 

کنترل بیولوژیک آفت پروانه چوبخوار پسته:

پانزده گونه زنبور پارازیتوئید از جمله زنبور های Chelonus و Centistidea بر روی پروانه چوب خوار اثر گذاشته و آن‌ها را از بین می‌برند. به‌ طور متوسط 53 درصد از جمعیت آفت در باغ‌های پسته به ‌طور طبیعی کنترل می‌شود.

میزان تلفات پروانه چوب خوار پسته به وسیله عوامل کنترل طبیعی در مناطق مختلف پسته کاری استان کرمان از 40 تا 55 درصد متفاوت است.

همچنین بر اساس بررسی‌های انجام‌شده عدم مبارزه شیمایی در طول دوره‌ی خروج لارو تا ظهور حشرات کامل این آفت باعث افزایش جمعیت زنبورهای پارازیتوئید پروانه چوبخوار پسته شده است.

در عین حال خسارت آفت بر اساس خوشه‌های آلوده در همان حد ثابت باقی‌مانده است؛ بنابراین با رعایت اصول حفاظت از دشمنان طبیعی آفات، زنبورهای پارایتوئید پروانه چوب خوار موجب تعدیل جمعیت آفت و کاهش آن می‌شود.

بر همین اساس در صورتی که جمعیت پروانه چوب خوار در باغ زیاد نباشد، سم‌پاشی روی پیله شفیرگی این آفت توصیه نمی‌شود.

 

مبارزه شیمیایی با آفت پروانه چوبخوار پسته یا آفت کرمانیا:

برای مبارزه با آفت پروانه چوبخوار پسته می‌توان از حشره‌کش‌های مختلف هم‌زمان با اوج ظهور حشرات کامل استفاده نمود. مهم ترین نکته در مورد مبارزه ی شیمیایی توجه به زمان مناسب استفاده از سموم و آفت کش ها می باشد.

با توجه به مشاهدات بهترین زمان مبارزه، هنگامی است که جمعیت حشره ی بالغ به حداکثر خود رسیده باشد.

 

 

در اسفند ماه که شفیره آفت کرمانیا بر روی شاخه ها قرار دارد با ترکیب روغن ولک پانزده در هزار+ دیازینون یک و نیم در هزار و یا روغن ولک 15 در هزار + دورسبان یک و نیم در هزار می‌توان نسبت به کنترل شفیره و در نتیجه کاهش جمعیت آفت برای سال بعد اقدام نمود.

بر اساس جمعیت آفت در باغ می‌توان تصمیم گرفت که مبارزه انجام شود یا نشود؛ بنابراین باید ابتدا جمعیت آفت تخمین زده شود. اگر جمعیت آفت کم باشد و خسارت واردشده کمتر از هزینه مبارزه باشد لازم نیست مبارزه صورت گیرد.

در صورتی که جمعیت آفت زیاد باشد برای جلوگیری از خسارت آفت باید مبارزه شیمیایی انجام شود.

همچنین چون لاروها پس از تخم‌ریزی وارد خوشه و یا شاخه می‌شود، مبارزه شیمیایی مؤثر نیست. لذا لازم است با روش‌های مختلف زمان مبارزه به‌طور دقیق تعیین گردد.

این بازه‌ی زمانی ممکن است بیش از یک ماه (از اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشت) طول بکشد.

در این مدت حشرات بالغ، تخم‌ها و لاروهای سن اول هدف خوبی برای سم‌پاشی‌ها هستند. انتخاب این زمان با تعیین پیک پرواز حشرات کامل در باغ و با استفاده از داده‌های هواشناسی و همچنین بکار گیری تله‌های فرمونی امکان پذیر است.

همچنین برای اثر بخشی بیشتر سم‌پاشی، پیک پرواز حشرات بالغ تعیین شده و حداکثر یک هفته بعد از اوج پرواز باید سم‌پاشی علیه این آفت انجام شود.

حشره‌کش‌های توصیه شده برای از بین بردن این آفت شامل لوفنورون 1.5 در هزار، لوفنورون + فنوکسیکارب 1.5 در هزار، متوکسی فنوزاید 0.5 در هزار+ درهزار روغن ولک، هگزافلومورون 1 در هزار + 5 در هزار روغن ولک می‌باشد.

همچنین با توجه به اثرات سوء و مخرب سموم شیمیایی در محیط زیست انسان و سایر جانداران که باعث از بین رفتن حشرات مفید و دشمنان طبیعی آفات و نیز مقاوم شدن آفات نباتی در مقابل سموم می‌شود، مقابله با استفاده از تله فرمونی در دستور کار کشاورزان قرار گرفته است.

اهمیت این روش در پیشگیری از به خطر افتادن سلامت انسان، در اثر مواجهه با آثار باقیمانده سموم بر محصولات کشاورزی و جلوگیری از ابتلاء به بیماری‌های صعب العلاج، نظیر سرطان و مسمومیت های حاد و مزمن دو چندان می‌باشد.

 

دلایل پیدایش و افزایش آفت کرمانیا

از جمله دلایل پیدایش و افزایش این آفت خطرناک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: به 

1- زمان مبارزه و کنترل آفت پروانه چوبخوار پسته:

 

در هر یک از انواع کنترل آفات، با مطالعه ی زیست شناسی آفت انتخاب مناسب ترین زمان برای کنترل آن بسیار مهم است.

2- تعیین نادرست زمان سم پاشی:

برای تعیین زمان صحیح سم پاشی علیه پروانه چوب خوار نیاز به نمونه گیری و تعیین پیک پروازی آفت می‌باشد.

زمان صحیح سم پاشی از سوی بسیاری از کشاورزان رعایت نمی شود و سم پاشی ها دورتر و یا زودتر از موعد مناسب انجام می شود که باعث پیدایش وافزایش آفت می‌شود .

3- کاهش دشمنان طبیعی بر اثر سم پاشی با سموم نامناسب

به دلیل سم پاشی های غیر اصولی و استفاده از سمومی مانند اتیونی جمعیت دشمنان طبیعی آفت، رو به کاهش است به همین دلیل جمعیت آفت کرمانیا افزایش می یابد.

استفاده از سموم کم خطر برای دشمنان طبیعی و حتی روش هایی که بتوان دوز مصرف سموم را کم کند بلاشک می تواند بر جمعیت دشمنان طبیعی اثرات سو کمتری داشته باشد.

برای آشنایی با سایر آفات پسته می‌توانید مقالات «آشنایی با آفت پسیل پسته یا شیره خشک و روش های کنترل تلفیقی آن» و «آفت سرخرطومی پسته» را مطالعه نمایید.