بیماری نماتود پسته
نماتود پسته یکی از بیماریهای رایج درختان پسته میباشد. نماتدها علاوه بر درختان پسته باعث خسارات زیادی به محصولات زراعی، باغی، زینتی و حتی علفهای هرز میشوند. از جمله این محصولات میتوان به انگور، بادمجان، کدو، بادام، یونجه، اقاقیا، سیب، خرفه، حسن یوسف، خربزه، انار و آفتابگردان اشاره کرد.
نماتد جانورانی پرسلولی و میکروسکوپی هستند که درون خاک زندگی میکنند. آنها دوکی شکل، گرد، بیمهره، کرمی شکل، دارای یک سر و یک دم و دارای طول بدنی در حدود 2-1 میلی متر هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمیشوند و کنترل و مبارزه با آنها بسیار دشوار است.
انواع نماتود
از انواع نماتدها میتوان به نماتد مولد غده ریشه (Meloidogyne spp)، نماتد مولد زخم ریشه (Paratylenchus neglectus)، نماتد سنجاقی (Paratylenchus hamatus)، نماتد خنجری (Xiphinema americanum) اشاره کرد.
نماتود به ریشه درخت پسته حمله میکند و بافت هدف آن ریشه است. نحوه خسارت نماتدها بدین صورت است که نماتدها به ریشه درخت نیش میزنند و محتویات سلولی آنها را میمکند و از آنها تغذیه میکنند.
نماتود پسته موادی را بر روی ریشه گیاه ترشح میکنند که سبب ایجاد توده یا غدههایی بر روی ریشه میشوند که خود وارد آنها میشوند و از سلولهای مجاور تغذیه میکند.
این عمل در نهایت باعث پوسیدگی ریشهها، زرد شدن تدریجی برگها، تضعیف درخت، کاهش رشد و نمو درخت، کاهش میزان باردهی درخت و در بسیاری از موارد سبب خشک شدن درختان نیز میشوند.
این غدهها نشانهای از درگیر شدن درخت با بیماری نماتد است که به کشاورزان در جهت تشخیص بیماری کمک شایانی میکند.
میزان تاثیر نماتد بر روی گیاه به عوامل مختلفی از جمله نوع و جنس خاک، سن درخت، پایه و رقم درخت و جمعیت نماتدها در خاک بستگی دارد.
علائم بیماری نماتد پسته
نماتد موجوداتی میکروسکوپی هستند و با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نیستند بنابراین کنترل و مبارزه و تشخیص آنها بسیار دشوار است.
به همین دلیل برای تشخیص درست این بیماری باید ریشه و خاک مورد آزمایش قرار بگیرند.
از جمله علائم بیماری نماتد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم جذب آب و مواد غذایی توسط ریشه
- ظهور غدههایی بر روی ریشهها
- ایجاد زخمهایی بر روی ریشهها
- کوتاهتر شدن طول و رشد غیر عادی ریشهها
- پوسیدگی ریشهها
- ایجاد شاخههای فرعی غیر عادی بر روی ریشهها
- افزایش ضخامت ریشهها و کاهش رشد و نمو درخت
- زرد شدن برگ سبز درختان
- پیچیدگی برگها
کمبود مواد غذایی در برگ، قاشقی شدن و ریزش برگها، ضخیم شدن ساقه، ایجاد گالهای بر روی ساقه و برگها، کاهش میزان کمیت و کیفیت محصولات و در نهایت ضعف عمومی و خشک شدن درخت از دیگر علائم این بیماری میباشند.
طریقه انتقال و انتشار نماتد پسته
نماتد پسته به راحتی به درختان سالم انتقال پیدا میکند به همین دلیل رعایت بهداشت بسیار حائز اهمیت است. کشاورزان باید این مساله را جدی بگیرند.
در صورتی که نماتد در هر مرحله از زندگی خود درون خاک باشد در صورت انتقال آن به محل دیگر، سبب منتشر شدن بیماری نیز میشود.
از عواملی که سبب انتقال بیماری به زمینهای سالم میشوند میتوان به انتقال نهال پسته مبتلا به نماتد به اراضی سالم اشاره کرد.
همچنین استفاده از ابزار آلاتی که به نماتد آلوده باشند و کشاورزان بدون ضدعفونی کردن آنها برای درختان سالم نیز به کار ببرند.
از طرفی استفاده از ماشین آلات کشاورزی در زمینهای آلوده سبب انتقال خاکهای حاوی انگل نماتد به زمینهای سالم نیز میشود.
همچنین نوع آبیاری در صورتی که جاری باشد نیز سبب انتقال و گسترش بیماری نماتد از باغی به باغ دیگر میشود، به همین دلیل بهتر است آب درون لوله کشیها به باغ مورد نظر برسد.
یکی دیگر از عواملی که سبب انتشار و گسترش بیماری نماتد میشود نوع خاک است که هرچه خاک سبکتر و شنی باشد بیماری تشدید پیدا میکند ولی در باغاتی که دارای خاکی سنگین و رسی هستند بیماری زیاد شدید نمیباشد.
راههای کنترل و مبارزه با بیماری نماتود پسته
از جمله راههای کنترل و مبارزه با نماتود پسته میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
آبیاری و خاکورزی
یکی از راههایی که در کنترل بیماری نماتد نقش دارد آبیاری منظم و عملیات خاکورزی میباشد. این عملیات موجب تقویت درختان شده که خود سبب بالا رفتن تحمل درخت در برابر نماتدها میشود.
خسارت نماتدها با افزایش مدار آبیاری کاهش مییابد پس تا حدامکان که به گیاه خسارت وارد نشود مدار آبیاری را کاهش دهید.
رقم مقاوم
همچنین انتخاب پایه و ارقام مقاوم به این بیماری نقش مهمی در کنترل نماتد دارد.
به عنوان مثال پسته بادامی زرندی و بنه کوهی نسبت به سایر ارقام پسته در برابر بیماری نماتد مقاومتر هستند و رقم پسته معمولی، بالاترین حساسیت را نسبت به این بیماری دارد.
کوددهی برای کنترل نماتد
یکی از روشهای شیمیایی برای کنترل و مبارزه و حذف نماتود ریشه مصرف کودهای شیمیایی میباشد. برای کنترل شیمیایی نماتدها بهتر است از مخلوط کودهای حیوانی پوسیده همراه با پتاس و فسفات به صورت چالکود استفاده شود.
کودهایی از قبیل سولفات پتاسیم، اسید فسفریک، مونوپتاسیم فسفات، اوره فسفات، سوپر فسفات ساده، تریپل و اوره فسفات میباشد.
مصرف متعادل کودها کمک بزرگی به کاهش جمعیت نماتدها مینماید پس کاهش مصرف کودهای ازته از یک سو و مصرف درست و به موقع کودهای حاوی پتاسیم، فسفر، کلسیم، سیلیس و مس خیلی کمک کننده است.
تغییر بافت خاک
همان طور که قبلا ذکر شد یکی دیگر از عواملی که باعث کنترل بیماری نماتود پسته میشود استفاده از خاکهای سنگین و رسی است زیرا خاکهای سبک و شنی مستعد رشد بیشتر نماتدها هستند.
به همین دلیل با سنگین کردن بافت خاک، ریشه را از گزند نماتدها حفظ کرده و موجب بهبود وضعیت خاک و شادابی گیاه میشود.
نماتودکش
از راههای دیگری که میتوان با نماتدها مبارزه کرد استفاده از نماتدکش است اما کارشناسان و محققان به طور کلی نماتدکش را پیشنهاد نمیکنند زیرا علاوه بر اینکه مقرون به صرفه نیستند بلکه بسیار سمی هستند و خطرات زیادی را برای کشاورزان بهمراه دارند.
از طرفی بعد از جذب توسط ریشه وارد شاخهها، برگ و میوه میشود و آنها را سمی میکند. همچنین بقایای نماتدکشها درون درخت در مدت زمان طولانیای باقی خواهد ماند.
یکی از نماتد کشهای رایج نماتدکش راگبی هست که در شرایط خاص مجبور به استفاده هستیم.
زمان مصرف نماتودکش
زمان مصرف استفاده از این نماتدکش راگبی در باغات دومرحله است یکی اواخر شهریور و اوایل مهر و دیگری اواخر بهمن و اوایل اسفندماه است و به میزان 15-10 گرم از آن برای هر متر مربع زمین استفاده میشود.
نحوه مصرف نماتدکش
نحوه استفاده از آن به این ترتیب است که مقدار مورد نظر سم را در اطراف درختان ریخته سپس آبیاری صورت میگیرد.
در کل نماتدها به گیاهان ضعیف بیشتر خسارت میزنند پس یکی از بهترین راههای کاهش جمعیت و خسارت نماتدها تقویت گیاه هست.
کود دامی
استفاده از کودمرغی درست و بهینه با تقویت گیاه و خاک به کاهش جمعیت و خسارت نماتد کمک میکند.
هرس
هرس اصولی و درست با برقراری تعادل بین اندامهای هوایی و زمینی درخت باعث کاهش جمعیت و خسارت نماتود میشود.