بیماری لکه سیاه سیب و گلابی

 بیماری لکه سیاه سیب و گلابی

در این مقاله به طور کامل در مورد بیماری لکه سیاه سیب توضیح خواهیم داد. عامل این بیماری با بیماری لکه سیاه گلابی یکی است. این بیماری یکی از بیماری‌های مهم درختان سیب و گلابی می‌باشد.

رایج‌ترین بیماری‌ با‌غ‌های سیب، بیماری لکه سیاه سیب (scab) است و در مناطقی که کشت سیب رایج است، شیوع بالایی دارد.

 

تاریخچه بیماری لکه سیاه سیب

در سال 1819 در سوئد برای اولین بار، قارچ عامل بیماری‌زای لکه سیاه سیب گزارش شد. این بیماری می‌تواند میزان و کیفیت جوانه‌ها و محصولات را در سال‌های آتی تحت تاثیر قرار دهد. قارچ عامل بیماری Venturia inaequalis  است و شکل غیر جنسی آن Spilocaea pomi نام دارد.

 

 

میزان و نحوه خسارت بیماری لکه سیاه سیب

گاها میزان خسارت ناشی از آلودگی لکه سیاه سیب در ارقام حساس نظیر رقم بومی شکی تا صد در صد نیز گزارش شده است.

بیماری لکه سیاه سیب، میوه و دم میوه را آلوده کرده و این آلودگی موجب ریزش محصول می‌شود.

همچنین اگر محصول بر روی درخت باقی بماند کیفیت و ظاهر آن به شدت کاهش می‌یابد.

 

به طور کلی از خسارت‌های غیر مستقیم بیماری لکه سیاه سیب موارد زیر می‌باشند:

• ریزش زود هنگام برگ‌های درگیر با لکه سیاه
• کاهش توان خود ایمنی در ختان
• کاهش مقاومت درختان در برابر انواع تنش‌ها از جمله سرما، آفات و بیماری‌های دیگر

 

 

 

خسارت مستقیم این بیماری به محصول باغات شامل تقلیل جوانه‌ها و کاهش توان رشدی درختان می‌باشد.

 

خسارت لکه سیاه سیب در سردخانه به صورت زیر می‌باشد:

لازم به ذکر است که آلودگی‌هایی که در اواخر فصل تابستان و اوایل پاییز در میوه‌ها رخ می‌دهد معمولا در باغ آشکار نمی‌شوند. بلکه زمانی که میوه‌ها به سردخانه منتقل می‌شوند به شکل نواحی ریز، گرد، خشن و سیاه به وضوح قابل رویت است.

 

نحوه انتشار و گسترش بیماری لکه سیاه گلابی و سیب

لکه سیاه سیب در مناطقی که در ماه‌های بهار و اوایل تابستان هوا مرطوب و خنک است خسارت شدید‌‌تری را وارد می آورد. لکه سیاه سیب در نواحی خشک و نیمه خشک کمتر دیده می‌شود.

 

علائم بیماری لکه سیاه سیب

بیماری لکه سیاه گلابی و سیب قادر به آلودگی بخش‌های هوایی مختلف درختان سیب از جمله برگ، دمبرگ، کاسبرگ، میوه، دم میوه و گاهی شاخه و فلس جوانه می‌باشد. با وجود این که بروز علائم این آلودگی بر روی بخش چوبی شاخه‌ها در درختان سیب معمول نیست؛ ولی ظهور علائم بر روی شاخه‌های درخت گلابی شایع است.

 

در سیب نشانه‌های بیماری عمدتا بر روی برگ و میوه مشاهده می‌شود. همزمان با آغاز بهار و پس از بازشدن جوانه‌ها و ظهور برگ‌های جوان، سطح رویی برگ در معرض آلودگی قرار می‌گیرد.

 

علائم بیماری لکه سیاه سیب روی برگ

اولین لکه‌های بیماری در رویه زیرین برگ‌هایی که با باز شدن جوانه‌ها و برگ‌های جوان در معرض آلودگی قرار می‌گیرند، به وجود می‌آیند. که هر دو سطح آن‌ها با بازتر شدن برگ‌ها به طور کامل در معرض آلودگی قرار می‌گیرند و بدین شکل لکه‌های بیماری در هر دو رويه آن‌ها ظاهر می‌شوند.

 

 

با افزایش سن برگ‌ها، بافت های محل لکه‌ها نیز ضخیم‌تر می‌شوند و پهنک برگ‌ها تغییر شکل می‌دهند. لکه‌های اولیه بیماری، حالت مخملی، در ابتدا به رنگ سبز زیتونی ولی کم‌کم با فعالیت قارچ ایجاد کننده لکه سیاه، به رنگ قهوه ای تغییر رنگ می‌دهند و حاشیه نامشخص دارند.

 

نحوه گسترش لکه سیاه گلابی و سیب روی برگ‌ها

به تدریج حاشیه‌ی لکه‌ها واضح شده و ممکن است چند لکه به هم چسبیده و به رنگ تیره درآیند. در واقع اگر تعداد لکه‌ها زیاد باشند و یا دمبرگ آلوده شده باشد، زرد شدگی برگ‌ها و ریزش آن‌ها قابل مشاهده است.

تعداد لکه‌های موجود بر روی هر برگ متغییر است؛ ممکن است از یک تا چندین لکه باشد. به طوری که تمامی برگ را فرا بگیرد. لکه‌های بر روی برگ گاهی تا آخرفصل رویش باقی می‌مانند و اگر سلول‌های برگ در زیر محل لکه قهوه ای از بین بروند، لکه‌ها در دو سطح برگ مشخص می‌شوند.

 

علائم بیماری لکه سیاه گلابی و سیب روی میوه

توسعه لکه‌های سیاه بر روی میوه کندتر از لکه‌های برگی است. آلودگی عموما در نزدیکی کاسبرگ‌ها اتفاق افتاده، اما کم کم به تمامی قسمت‌های میوه انتشار پیدا می‌کنند.

 

 

خسارت به میوه‌های جوان

میوه‌های جوانی که در طی رشد مورد حمله عامل لکه سیاه قرار می‌گیرند، لکه‌هایی گرد به رنگ سبز زیتونی تشکیل می‌دهند که گاهی همراه با هاله قرمز رنگ می‌باشد. این لکه‌ها همزمان با رشد میوه تغییر شکل و رنگ می‌دهد. به طوری که این لکه‌هارنگ قهوه ای به خودشان می‌گیرند و حالت کرکی و مخملی به خود می‌گیرد.

 

نحوه گسترش لکه سیاه گلابی و سیب روی میوه‌ها

با بزرگ شدن میوه‌های آلوده و لکه دار به رنگ سیاه در می‌آید. همچنین در مرحله پیشرفته بیماری، بافت پوست میوه‌های جوان آلوده را به شکل چوب پنبه‌ای تغییر شکل می‌دهند. به این صورت در شرایط حاد، پوست میوه‌‌ ترک‌های کوچک سطحی تا عمیق بر می‌دارد.

 

خسارت آلودگی زودهنگام

آلودگی زود هنگام میوه‌های جوان به بافت آن‌ها آسیب رسانده و موجب مرگ بافت میوه در اطراف لکه در سطح میوه شده و توقف رشد این نواحی می‌شود. از آنجایی که باقی نواحی سالم میوه به طور طبیعی به رشد خود ادامه می‌دهد. در نهایت این تفاوت میوه‌هایی ناهمگن و شکاف برداشته می‌دهد و به این صورت بازار پسندی خود را از دست می‌دهد.

 

علائم بیماری لکه سیاه سیب بر روی سرشاخه‌ها

در سرشاخه‌های یک ساله گونه‌های حساس به لکه سیب ، آلودگی به صورت جوش‌هایی به قطر 3 تا 4 میلی متر خود را نشان می‌دهد. این جوش‌ها در طول زمان می‌ترکند و رنگ تیره به خود می‌گیرند. این جوش‌ها بر روی شاخه‌های 2 تا 3 ساله به هم پیوسته و حالت شانکر مانند به خود می‌گیرند که در پاییز به وضوح آشکار می‌شوند.

 

 

علائم بیماری لکه سیاه سیب بر روی گل

در طول زمان گلدهی، لکه سیاه سیب خود را با ظهور لکه‌های کوچکی به رنگ سبز تیره در قاعده گل و کاسبرگ‌ها خود را نشان می‌دهد. در حقیقت در این بیماری آلودگی ساقه دم گل موجب ریزش میوه‌های جوان در حال تشکیل و کاهش میزان محصول می‌گردد.

 

زمستان گذرانی عامل لکه سیاه سیب

اگر باغی به عامل ایجاد کننده لکه سیاه آلوده گردد، غالبا عامل آلودگی می‌تواند در برگ‌های مرده و میوه‌های ریخته شده در پای درختان هم باقی مانده و حتی در صورت گذر از زمستان هم از بین نرود.

 

ادامه آلودگی بیماری لکه سیاه سیب

این امر سبب می‌شود که با شروع فصل بهار و بارندگی‌های بهاره، فعالیت عامل قارچی در درون برگ‌ها و میوه‌های آلوده از سر گرفته شود و بدین شکل توسط باد بر روی اندام‌های حساس درختان اعم از برگ، گل و میوه‌های جوان مستقر شوند. آلودگی اولیه عموما همراه با باز شدن جوانه‌های درختان آغاز شده و تا مرحله گل کامل ادامه می‌یابد.

 

عوامل موثر بر میزان خسارت بیماری لکه سیاه سیب

لکه ی سیاه سیب به‌ ندرت درختان را از بین می‌برد و شدت بیماری در هر سال بسته به شرایط جوی فرق می‌کند. میزان آلودگی به دو عامل دما و رطوبت بستگی دارد. لذا در صورت وجود رطوبت نسبی بالای 90 تا 95 درصد بر روی بافت‌های گیاهی این قارچ شروع به فعالیت می‌کندند.

 

 

عوامل موثر بر میزان فعالیت بیماری لکه سیاه سیب

میزان فعالیت این قارچ و نفوذ آن به بافت درختان و ایجاد آلودگی اولیه به ساعات خیسی اندام‌های گیاهی و دمای محیط بستگی دارد. عموما دمای بین 1 تا 25 درجه سانتیگراد بهترین دما برای فعالیت‌های قارچی است. وجود بارندگی، مه و شبنم‌های بهاره وقوع آلودگی را سرعت می‌دهد. توسعه آلودگی و ایجاد آلودگی‌های با شروع بارندگی و افزایش رطوبت نسبی آغاز می‌شود.

 

اثر رطوبت و حرارت در کاهش بیماری لکه سیاه سیب

به طوری که با خشک شدن هوا و عدم حضور رطوبت در سطح برگ برای چند ساعت آلودگی متوقف می‌شود. توسعه بیماری لکه سیاه سیب در دمای بالاتر سریع‌‌تر اتفاق می‌افتد. عامل ایجاد کننده لکه سیاه در سطح لکه‌هادر حضور رطوبت 70 تا 90 درصدی در باغ منتشر و برگ‌ها و یا میوه‌های دیگر را آلوده می‌کنند. وقوع این نوع از آلودگی در فصل تابستان چندبار تکرار می‌شود.

 

تعداد دفعات آلودگی بیماری لکه سیاه سیب

تعداد دفعات آلودگی، به میزان حساسیت گیاه و شرایط آب و هوایی دارد. به طوری که در بهار سردتر و نیز در میزبآن‌های مقاوم‌‌تر لکه‌های کوچکتری تشکیل شده و توسعه زخم ها کندتر و میزان آلودگی ثانویه کمتر خواهد بود . گاهی وزش باد موجب کاهش رطوبت نسبی می‌شود که این امر از آغاز و گسترش بیماری لکه سیاه جلوگیری به عمل می‌آورد.

 

 

روش‌های مبارزه با لکه سیاه سیب

برای پیشگیری و مبارزه با بیماری لکه سیاه سیب می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

 

انتخاب رقم مقاوم

برای احداث باغهای جدید باید سعی شود با در نظر گرفتن تمامی شرایط از ارقام مقاوم یا متحمل استفاده شود. بنابرین بهترین اقدام پیشگیرانه، جایگزینی ارقام قدیمی با ارقام جدید و سازگار با شرایط اقلیمی و البته مقاوم در برابر بیماری است.

 

رقم های حساس به بیماری لکه سیاه سیب

همانطور که در مقاله احداث باغ به طور مفصل بیان کردیم، انتخاب رقم مناسب برای کاشت بسیار مهم می‌باشد.

در ایران تقریبا تمام ارقام سیب‌های محلی و معروف مانند قندک، مورویی، شمیرانی، شکی، شیخ احمدی، شفیع آبادی که در ایران از آن‌ها استفاده می‌شود.

همچنین ارقامی از سیب‌های واردتی نظیر فوجی، دلیشز و جوناتان از حساسیت بالایی در برابر عامل بیماری زای لکه سیاه سیب برخوردارند. مشاهدات نشان داده‌اند که استفاده از ارقام مقاوم نیازی به سم پاشی‌های پی در پی جز در سال‌های پر بارش را ندارند.

 

رعایت بهداشت باغ

در باغهای کوچک، انجام اقدامات بهداشتی نظیر جمع آوری و انهدام برگ‌های ریخته بر کف باغهای سیبی که سابقه آلودگی به بیماری لکه سیاه را دارند، مثمرثمر بوده و در کاهش میزان قارچ عامل ایجاد کننده لکه سیاه نقش بسزایی دارد. علت این امر این است که قارچ‌ها در فصل زمستان در برگ‌های آلوده سر می‌کنند؛ از این رو، مهم است که در پاییز برگ‌ها را جمع آوری و نابود کنید.

 

اثر برگ ها در آلودگی باغ

چون هاگ‌ ها با باد جابجا می‌شوندو از بین بردن برگ‌ها فقط تا حدودی مؤثر است، باید توجه بیشتری صرف درختان جوان شود؛ چرا که در صورت چروک شدنِ زودهنگامِ برگ‌ها ممکن است در رشدشان اختلال ایجاد شود.

انجام اقدامات بهداشتی در باغات وسیع سیب به شیوه ای متفاوت انجام می‌گیرد. به طوری که در فصل پاییز، پاشیدن کودهای نیتروژن دار مانند اوره روی برگ‌های آلوده کف باغ، باعث تسريع فساد برگ‌ها و کاهش میزان قارچ عامل بیماری می‌شود.

 

 

عملیات زراعی و باغی

برخی عملیات زراعی نظیر احداث باغ‌های سیب در شیبهای ملایم جنوبی و رعایت فاصله کافی بین درخت‌ها به کاهش شدت بیماری لکه سیاه سیب کمک کننده‌اند. این امر سبب می‌شود که تابش آفتاب به درخت‌ها و برقراری جریان هوا در بین درختان خصوصا بین تاج آن‌ها بیشتر شود. در نتیجه شاخه‌های درختان پس از هر بارندگی زودتر خشک می‌شوند.

 

اهمیت هرس

هرس مرتب درخت‌ها در پیشگیری از بیماری لکه سیاه گلابی و سیب بسیار موثر است. هرس کردن باید به گونه ای انجام شود که قسمت‌های داخلی تاج درخت به قدر کافی خالی شوند. بدین شکل برقراری جریان هوا تنظیم می‌شود.

 

کنترل علف‌های هرز

حذف علف‌های هرزکه میزبان بسیاری از آفات و بیماری ها می‌باشند نیز در جهت مبارزه با این قارچ بسیار موثر است.

 

آبیاری

تنظیم زمان آبیاری می‌تواند در میزان گسترش قارچ تاثیرگذار باشدبه شکلی درختی که طی دوره‌های خشک آبیاری شود بهتر می‌تواند چروکیدگی دوره‌ای برگ‌ها را تحمل کند. همچنین بهتر است به منظورآبیاری از آب باران استفاده نشود.

 

مبارزه شیمیایی

از دیگر اقدامات بهداشتی می‌توان به مبارزه شیمیایی با لکه سیاه سیب، که در واقع سمپاشی درختان با قارچکش‌ها است، اشاره کرد.

 

 

سموم قارچ‌کش

از انواع قارچ کش‌های مورد استفاده می‌توان به کاپتان، زیرام، مانکوزب، مانب، دودین، بنومیل، بيترتانول (بایکور)، نواریمول (تریمیدال) و استروبی ( کرزوکسیم- متیل )اشاره کرد؛ که گزارش شده است این سموم، لکه سیاه را به خوبی کنترل می‌نمایند. لازم به ذکر است که  به کارگیری قارچکش‌های گروه دی تیوکارباماتها، دودین و بنومیل کمتر توصیه می‌شود.

 

قارچ‌کش بردوفیکس

سمپاشی با بردوفیکس پس از ریزش ٧۰ درصد برگ‌ها در پاییز و سمپاشی با بردوفیکس قبل از تورم جوانه‌ها نیز بسیار کاربردی است. باید در نظر داشت که پیش از استفاده ازهر گونه سموم کشاورزی با متخصصین کشاورزی در مورد انواع، میزان و نحوه سم پاشی مشورت صورت گیرد.

 

تکرار سم‌پاشی

این اقدام می‌بایست از زمان شکفتن جوانه‌های درختان تا آخر دوره رویش (در صورت فراهم بودن شرایط لازم برای وقوع عفونت) می‌بایست انجام گیرد که مانع پراکندگی قارچ بعد از بارش باران می‌شود. چنانچه این سمپاشي ها دقیق انجام شود، به احتمال زیاد، ازآلودگیهای ثانویه جلوگیری می‌نمایند.

 

زمان سم‌پاشی

دوره‌های سم پاشی، زمان افزایش رطوبت هوا و بارش باران در بهار و تابستان و از ابتدای زمان شکفتن جوانه‌ها و نمایان شدن انتهای برگ‌های سبز (مرحله نوک سبزی) تا ریزش کامل گلبرگ‌ها هر ۵ تا ۷ روز یکبار می‌بایست درختان باغ سمپاشی شوند، و چند سمپاشی دیگر بعد از آن هر ۱۰ تا ۱۴ روز یک بار با قارچکش‌های مؤثر انجام می‌شوند. در مناطق کم باران ایران، معمولا با ۳ تا ۴ دفعه سمپاشی درختان می‌توان بیماری لکه سیاه سیب را کنترل کرد.

 

روش‌های نوین کنترل بیماری در سالهای اخیر در این کشورها با استفاده از دستگاههای الکترونیکی و تعیین اوقات وقوع عفونت، تعداد سمپاشی ها را به حداقل رسانده‌اند.

بنیان گذاری«نظام اخبار» توانسته کمک بزرگی به مبارزه با این آلودگی کند. این برنامه براساس‌های تعیین دوره و میزان خروج گرده‌های قارچ که عامل پراکندگی آلودگی است، طول دوره خیس بودن اندامهای درختان سیب (برگ، میوه و سرشاخه‌ها) و دمای محیط باغ استوار است.

 

 

سایر زمان‌های سم‌پاشی

در این روش به کمک یک جدول زمان وقوع عفونت مشخص و سمپاشی درختان به هنگام ضرورت آغاز می‌گردد. توضیح اینکه این سمپاشي ها هنگامی ضروری‌اند که در مواقع خیس بوده باشند.

برای استفاده از روش زیر می‌بایست هوا بارانی باشد و اندام های درخت حداقل برای مدتی که در جدول آمده است خیس بوده باشد:

• دفعه اول در اوایل بهار موقعی که جوانه‌های درخت می‌شکنند و انتهای سبز برگ‌ها نمایان می‌شود.
• دفعه دوم۱0 تا ۱۴ روز بعد به هنگام پیدا شدن دسته‌های گل و قبل از باز شدن آن‌ها .
• دفعه سوم در پایان دوره گلدهی یعنی بعد از ریزش کامل گلبرگ‌ها و دفعه چهارم ۱۴ روز بعد از دفعه سوم.