اهمیت عنصر کودی مس در کشاورزی- سولفات مس و کلات مس

عنصر کودی مس در کشاورزی

مس اولین فلز کشف شده توسط بشر است که بیشترین کاربرد آن در زندگی انسان، استفاده از مس در صنعت الکترونیک است. کاربرد عنصر مس در کشاورزی یکی از مهم ترین موارد استفاده از مس در زندگی انسان است.

ایران یکی از کشورهای دارنده معادن مس در جهان است. مس جزو معدود فلزاتی است که به شکل آزاد در طبیعت وجود داشته است و همین امر باعث شده که بسیار مورد توجه بشر دوران نوسنگی قرار بگیرد.

مس به دلیل قدمت ده هزارساله نشان داده که بشر تمایل دارد از ویژگی های منحصر به فرد آن استفاده کند.

مس عنصری از جدول تناوبی می‌باشد و همچنین نماد عنصر مس Cu می‌باشد. مس معمولا به طور خالص بسیار نرم هست و می‌توان آن را شکل داد.

در فلات ایران در سال‌های اولیه زندگی مردم که در این فلات زمانی که مردم غار نشین بودند و سفالگری می‌کردند متوجه وجود مس در خاک فلات ایران شدند و کم کم از آن در ساخت ظروف و صنایع مختلف استفاده کردند.

فواید عنصر مس

مس یکی از عناصر کودی کم مصرف اما بسیار اثر گذار در تغذیه گیاه می‌باشد که ضمن تامین نیاز غذایی گیاه اثر بسیار مهمی در پیشگیری و کنترل بیماری‌ها و آفت‌های کشاورزی دارد.

عنصر کودی مس نقش موثری در تشکیل کلروفیل و پدیده فتوسنتز دارد. این ماده نقش موثری در تحریک و تشکیل ویتامین آ می‌شود.

مس یک عنصر ریز مغذی است که در مقادیر بسیار کم مورد احتیاج گیاه است. مس بیشتر در فعالیت‌های آنزیمی گیاه و تشکیل کلروفیل دخالت دارد. در فرایند فتوسنتز موثر است و برای تنفس و متابولیسم کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها ضروری است. همچنین در رنگ‌پذیری میوه‌ها نقش دارد.

همچنین مس در تولید کلروپلاست و واکنش‌های انتقال الکترون سهیم و فعال کننده چندین آنزیم است. مس برخی از آنزیم‌های مؤثر در سنتز لیگنین در گیاهان را فعال می‌کند و در چندین سیستم آنزیم ضروری است.

همچنین در فرایند فتوسنتز مورد نیاز است، در تنفس گیاهی ضروری است و به متابولیسم کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها کمک می‌کند.

مس همچنین به تقویت عطر و طعم و رنگ در سبزیجات و رنگ در گل کمک می‌کند. این عنصر در گیاه متحرک نیست و بنابراین کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوانتر گیاه مشاهده می‌شود.

گیاهان یونجه، کاهو، یولاف، پیاز، مرکبات، درختان میوه و گندم نسبت به کمبود مس بیشترین حساسیت را نشان می‌دهند.

قابلیت جذب عنصر کودی مس از خاک

یونهای مس تنها به شکل کمپلکس با سایر ترکیبات قابل جذب می‌باشند. بطور کلی در خاک های آهکی و قلیایی که دارای pH قلیایی هستند، مس برای گیاهان غیر قابل جذب است.

عنصر مس در گیاه غیر متحرک است و در خاک به صورت رسوب باقی می‌ماند. لذا با توجه به اینکه اغلب خاک‌های ایران آهکی و قلیایی هستند، بازده جذب مس موجود در خاک‌های ایران بسیار کم است.

بنابراین برای افزایش جذب مس توسط گیاهان باید pH خاک‌های قلیایی و آهکی را به شیوه‌های متفاوت اصلاح نمود. یکی از روش های موثر اصلاح خاک‌های آهکی و قلیایی استفاده از اسیدهایی مثل اسید فسفریک یا اسید انفوریک می‌باشد.

با استفاده از کود گوگرد معدنی اسیدی نیز می‌توان علاوه بر تامین گوگرد مورد نیاز گیاهان به کاهش پی‌اچ و جذب بهتر مس کمک کرد، خاک‌های قلیایی را اصلاح نمود و pH آن را کاهش داد.

اهمیت عنصر مس در کشاورزی

در صورتی که خاک با کمبود مس مواجه باشد یا بنا به دلایل گفته شده بازده جذب مس از خاک پایین باشد، گیاهان دچارکمبود مس خواهند شد.

همچنین مس یک ماده است که در بدن بسیاری از موجودات زنده برای بدن شان یک نقش اصلی دارد. این ماده در موجودات زنده نقش اصلی ساخت هموگولوبین خون را دارد.

مس در بدن انسان ها هم یافت می شود. این ماده در کبد و ماهیچه ها و استخوان ها یافت می شود. مس به صورت معدنی هم یافت می شود.

مس حتما باید در خاک گیاهان وجود داشته باشد، به دلیل اینکه نبود مس در خاک و نرسیدن آن به گیاهان باعث می‌شود که گیاه به خوبی رشد نکند و یا بعد از رشد سرشاخه‌ها و برگ‌های گیاه به صورت سوخته در بیاید.

مس را می‌توان به صورت کودهایی مخلوط با دیگر مواد معدنی به خاک داد تا سطح قلیایی خاک به صورت متعادل در بیاید. در ایران حالت قلیایی خاک بالا می باشد و جذب مس بسیار کم می‌باشد.

در بسیاری از گیاهان کمبود مس در خاک باعث می‌شود که برگ‌ها به صورت پیچ خورده شوند و برگ‌ها چروکیده و خشکیده می‌شوند و رنگ درخت تیره می‌شود.

یکی از نشانه‌های کمبود مس در گیاه سرعصایی شدن شاخه می‌باشد.

برای جبران کمبود مس در خاک گیاهان باید از سولفات مس استفاده کرد. وجود مس در خاک از جمله مواد ضروری می‌باشد.

خواص عنصر مس کشاورزی

برخی خواص ماده کودی مس در کشاورزی عبارتند از:

• پیشگیری و کنترل بیماری‌های قارچی
• افزایش مقاومت گیاه به آفت ها
• اصلاح خاک کشاورزی
• تامین عنصر غذایی مس برای گیاه

ایران یکی از کشورهایی است که دارای معادن مس غنی بوده از این رو این ماده موثر می‌تواند از لحاظ اقتصادی بسیار موثر واقع شود.

سولفات مس در کشاورزی کاربرد فراوانی دارد این ماده معمولا به شکل قارچ کش برای کنترل بیماری ها باکتریایی و قارچی در میوه ها و گیاهان موجود بوده به کار می رود.

تاریخچه عنصر مس در کشاورزی

دانشمندان در اواخر قرن نوزدهم به شکل اتفاقی متوجه شدند که سولفات مس می‌تواند نقش یک قارچ‌کش را ایفا کند. در آن زمان مزارع انگور در فرانسه را که در حاشیه خیابان‌ها بودند به آهک و سولفات مس آغشته می‌کردند تا دانه‌های انگور مورد استفاده عابرین قرار نگیرد آن‌ها به شکل اتفاقی متوجه شدند که این مزارع در برابر بیماری‌های قارچی مقاوم هستند.

سموم مسی از قدیمی‌ترین سمومی هستند که توسط بشر کشف شدند و به دلیل اینکه این سموم ارگانیک و معدنی بوده و به صورت فیزیکی عمل می‌کنند قارچها و باکتری‌ها نسبت به آن‌ها مقاوم نمی‌شوند.

اگر یادتان باشد در گذشته ایرانیان از سموم مسی برای خوردن غذا و نوشیدنی استفاده می‌کردند. استفاده از این ظروف باعث می‌شد خیلی از بیماری‌های قارچی و باکتریای در بدن آن‌ها نفوذ نکند.

همچنین به دلیل ورود عنصر مس به بدن مقاومت بدن انسان‌ها در برابر بیماریها افزایش داشت. خوشبختانه امروزه در برخی نقاط استفاده از ظروف مسی دوباره رواج پیدا کرده و نوید بخش افزایش سلامت هموطنان عزیزمان می‌باشد.

علائم کمبود مس در گیاه

کمبود مس در گیاه باعث عصایی شدن سرشاخه‌ها می‌گردد. همچنین باعث پلاسیده شدن برگ‌های انتهایی گیاه و ریزش برگ‌ها می‌گردد.

بطور کلی کمبود مس در درختان میوه با پلاسیدگی برگ‌های انتهایی و ریزش آن‌ها مشخص می‌شود. برگ‌ها به رنگ سبز تیره ولی با لکه‌های زرد رنگ در می‌آیند.

برگ‌ها در بسیاری از گیاهان در اثر کمبود مس، شادابی خود را از دست می‌دهند. فواصل بین رگبرگ ها در برگ‌های جوان کلروز شده و لکه‌های نکروتیک در میان آن‌ها ظاهر می‌گردد.

اندازه برگ‌ها در برگ های جوان کاهش می‌یابد. مریستم انتهایی نکروزه شده و می‌میرد. رشد شاخه های جانبی کاهش می‌یابد. رنگ گل‌ها معمولا روشن تر از حالت عادی می‌شود.

زیادی پتاسیم، فسفر و سایر ریزمغذی‌ها بطور غیر مستقیم در کمبود مس موثرند. همچنین اگر PH خاک بالا باشد، سبب القاء کمبود مس در گیاه می‌شود زیرا برای جذب گیاه کمتر در دسترس خواهد بود.

در گندم، کمبود مس باعث کوچک شدن خوشه‌ها شده و حتی دانه نیز در انتهای خوشه تشکیل نمی‌شود. کمبود مس در درختان میوه با پلاسیدگی برگ‌های انتهایی و ریزش آن‌ها مشخص می‌شود.

علائم كمبود مس در غلات دانه ريز شامل چروکیده و زرد شدن برگ‌ها، سوختگي نوك برگ‌ها و ظهور لکه‌های سبز كم رنگ در برگ‌هاي جوان، عدم تشكيل كامل سنبله و دانه بستن ضعیف است.

کمبود مس در مرکبات باعث مرگ جوانه انتهایی می‌شود. رگبرگ‌ها چروکیده شده، روی میوه صمغ ترشح می‌شود، پوست ممکن است بترکد و صمغ از آن خارج شود.

کمبود مس باعث کاهش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌های قارچی و باکتریایی می‌گردد.

منابع حاوی عنصر مس در کشاورزی

برخی کودهای تامین کننده مس عبارتند از:

• سولفات مس برای استفاده در آب‌کود در طول فصل
• کلات مس مخصوص آبیاری
• کلات مس مخصوص محلول‌پاشی

کلات مس به دلیل قیمت بالای آن کمتر توصیه می‌گردد، اما استفاده از سولفات مس به دلیل قیمت بهتر و اثر یون سولفات در اصلاح خاک و کاهش پی اچ خاک بیشتر توصیه می‌گردد.

و علاوه در زمینه کشاورزی در زمینه طب و شیمی و غیره نیز کاربردهای زیادی دارد.

کاربردهای سولفات مس در کشاورزی

سولفات مس به عنوان یک مکمل غذایی در کشاورزی محسوب می‌شود. سولفات مس به رنگ آبی و فاقد بو است. نام دیگر سولفات مس کات کبود است که دارای کاربردهای ‏مختلفی در زمینه‌های کشاورزی، صنعتی، شیمی و طبی می‌باشد. برای تهیه سولفات مس می‌توان از مس و ‏اسید سولفوریک استفاده کرد.

میزان مصرف سولفات مس در خاک بسته به آنالیز خاک، برگ و آب و همچنین نوع محصول و رقم کشت شده و سن گیاه از پنج کیلو تا پنجاه کیلو در هکتار توصیه می‌گردد.

سولفات مس را می‌توان به صورت آبکود در طول فصل توصیه نمود.

نقش متابولیکی مس در چندین ‏سیستم آنزیمی مشخص شده است و همچنین نقش مهمی در بیوسنتز و فعالیت اتیلن به عنوان ‏هورمون رسیدگی میوه‌ها داراست.

فرم قابل جذب مس در خاک کاتیون دو ظرفیتی ‏Cu+۲‎‏ می‌باشد. ‏فرایند جذب مخصوص قابلیت دسترسی مس را تحت تأثیر قرار می‌دهد، این فلز در اسیدیته بالا به ‏سختی جذب می‌شود، از این رو استفاده از ترکیبات سولفاته در حل این مشکل مؤثر است.‏

‏سولفات مس همچنین در تهیه سبز پاریس برای کشتن پشه‌ی لارو که عامل مالاریا است به کار می‌رود.

استفاده از مس به عنوان قارچ کش

از مس در کشاورزی به عنوان یک قارچ کش استفاده می شود. مخلوط مس با آهک مخلوط بردو نامیده می شود، که برای کنترل قارچ ها و باکتری ها در کشاورزی استفاده می شود. به طور معمول به عنوان یک راه حل 1٪ (100 گرم سولفات مس و 100 گرم آهک در هر 10 لیتر آب)

طرز تهیه قارچکش باکتریکش معدنی و ارگانیک بردوفیکس:

زمانی که احساس کردید کمبود مس در خاک  وجود دارد می‌توانید از کود های حاوی این ماده استفاده کنید. برای نتیجه گیری بهتر می توانید کود دهی را در اوایل فصل بهار انجام دهید.

البته توجه داشته باشید که مقدار زیاد مصرف مس نیز نتیجه عکس داشته و باعث از بین رفتن گیاهان و میوه‌ها می‌شود. پس حتما قبل از استفاده از آنالیز خاک و برگ استفاده کرده و با کارشناسان آگاه مشورت نمایید.

کاربرد مس در دیگر موارد

کاربرد مس در کشاورزی، سولفات مس را تنها در کشاورزی به عنوان یک قارچ‌کش استفاده نمی‌کنند بلکه این محصول می‌تواند به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده در صنعت دامپزشکی و از بین بردن عفونت‌های قارچی در انسان‌ها نیز کاربرد داشته باشد.

علاوه بر کاربرد مس در کشاورزی این ماده می تواند در جاهای دیگری نیز نقش موثری را ایفا کند. به عنوان مثال از این ماده برای جلوگیری از رشد جلبک‌ها در مخازن آب و استخرها استفاده می‌کنند همچنین ساحل نشینان از این ماده برای ریشه‌کن کردن نرم‌تنان در اسکله و امتداد ساحل می‌کنند. این موارد برای انسان ها خطرناک بوده و باعث ایجاد انگل می‌شوند.

در کنار کاربرد مس در کشاورزی سولفات مس به عنوان محافظ و نگهدارنده چوب ها در مقابل پوسیدگی و آفت زدگی می‌شود. همچنین از این ماده در صنعت رنگرزی، دباغی نیز استفاده می شود.

نحوه استفاده از سولفات مس برای از بین بردن جلبکها در استخر، مخازن ماهی و آکواریوم:

30 گرم سولفات مس و 30 گرم اسید سیتریک را در 1 لیتر آب حل کنید. برای هر 5 لیتر آب حوض، یک قطره از محلول ساخته شده اضافه کنید.

خطر مسمومیت مس

در غلظت زیاد، مس نیز باعث مسموم شدن گیاه شده، میوه‌ها حالت ترک ‏خورده و سیاه رنگ پیدا می‌کنند و در روی برگ‌ها نیز نقاط نکروزه قهوه‌ای رنگ و ریزی مشاهده ‏می‌شود.‏

مس بیش از حد در محیط رشد می‌تواند منجر به محدود شدن رشد ریشه با سوزاندن نوک ریشه شود و به این ترتیب ریشه‌های جانبی بیش از حد رشد می‌کنند.
سطح بالای مس با جذب آهن در گیاه و گاهی اوقات مولیبدن یا روی رقابت می‌کند. رشد قسمت‌های جدید می‌تواند در ابتدا سبزتر از حد طبیعی باشد، سپس علائم کمبود آهن یا احتمالاً سایر نقایص مواد مغذی را نشان می‌دهد. اگر اختلال تصحیح نگردد، مسمومیت مس می‌تواند کاهش بوته را نیز به دنبال داشته باشد.