چه کودی بهترین کود است؟ سوالی پر تکرار و بسیار مهم

چه کودی بهترین کود است؟

سوالی پر‌تکرار و مهم، اما نادرست که بسیاری از کشاورزان عزیز می‌پرسند.

در واقع بسیاری از افراد سودجو و منفعت طلب با عناوینی مانند کود مخصوص پسته، کود مخصوص انار، کود مخصوص مرکبات و امثال، آن سعی در فروش محصول خود به کشاورزان عزیز و پرتلاش دارند. متاسفانه هدف بسیاری از این افراد فقط فروش محصول می باشد، نه حل یک مشکل یا معضل از کشاورز.

در واقع بنده مخالف فروش محصول کاربردی و خوب نیستم، چرا که باید همه با هم با نگاه “برد- برد” به بهبود کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی کمک کنیم.

کشاورزان عزیز برای بهبود کشاورزی خود نیازمند خرید نهاده های کشاورزی مثل کود می‌باشند و اگر کارشناسان با نگاه دلسوزانه هدف خود را مشاوره خوب و ارائه محصول مناسب، کاربردی و اثر گذار لحاظ کنند ضمن حل معضل، بهبود محصول کشاورزان و افزایش سود این عزیزان، خودشان هم بابت ارزش ایجاد کرده و اثر مثبتی که داشته اند سود دائم و پایداری را خواهند داشت که ما را به همان معادله “برد- برد” که اشاره کردم نزدیک می‌کند.

چه کودی بهترین کود است؟

در واقع نمی‌توان گفت چه کودی برای یک محصول بهتر است.

اجازه بدهید برای درک بهتر موضوع مثالی بزنم.

در جنوب کشور در بحث مرکبات در بسیاری از مناطق استان فارس ما با بیش بود (زیادی) ماده غذایی بور مواجه هستیم و دادن کودهای حاوی بور در خیلی از باغ های مرکبات جنوب کشور نه تنها منفعتی ندارد که خطرناک هم هست.

اما در نقطه مقابل در بسیاری از مرکبات شمال کشور با کمبود بور مواجه هستیم و باید این ماده غذایی در برنامه کودی گنجانده شود.

سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است: با مثالی که آورده شد آیا می توان پذیرفت یک کود مخصوص مرکبات وجود دارد و همه باغداران مرکبات می توانند از آن بهره ببرند؟ مسلما اینطور نیست.

نکته حائز اهمیت این هست که حتی در مرکبات جنوب هم با اطمینان نمی‌توان از بیش بود یا زیاد بود ماده غذایی بور گفت، چرا که موقعیت هر باغ با باغ دیگر متفاوت است و نمی‌توان همه را با هم تعمیم داد.

چه کودی بهترین کود است؟

تا کنون بیش از 18 ماده غذایی برای تغذیه گیاهان در نظر گرفته شده است که این مواد عبارتند از:

عناصری که از آب و هوا تامین می‌شوند و در کودها نیستند شامل:

• کربن
• هیدروژن
• اکسیژن

عناصر پر مصرف شامل:

• ازت
• فسفر
• پتاسیم

عناصر میان مصرف شامل:

• کلسیم
• منیزیوم
• گوگرد

عناصر کم مصرف شامل:

• آهن
• روی
• منگنز
• مس
• بور
• مولیبدن

عناصر مفید شامل:

• سیلیس
• کبالت
• نیکل

چه کودی بهترین کود است؟

سوال بسیار زیادی که از سوی بسیاری کشاورزان مطرح می شود این است که کدام عنصر یا ماده کودی در بین این عناصری که عنوان شد از بقیه مهمتر است؟

عزیزان کشاورزی یک سیستم است.

تعریف سیستم: سیستم مجموعه ای از اجزاست که برای رسیدن به یک هدف مشترک با همدیگر تعامل دارند.

یعنی وجود هر یک از اجزا برای رسیدن به هدف و موفقیت لازم و ضروری است و نقصان یا نبود هر یک، باعث بر هم خوردن سیستم و عدم حصول نتیجه ایده آل می‌گردد.

اجازه بدهید چند مثال از سیستم برای شما بیاورم:

• کشاورزی
• خودرو
• سازمان
• جامعه
• غذا

در تمام سیستم هایی که مثال زدم وجود یک نقص یا اشکال در یک بخش از سیستم، کل سیستم را مختل می‌کند.

مثلا اگر قصد درست کردن غذایی را دارید و همه مواد اولیه را تامین کرده‌اید، اما نمک یا ادویه را ندارید. غذای شما آن طعمی که باید را نخواهد داشت و کل سیستم شما دچار مشکل می‌شود.

یا بهترین خودرو با بهترین لوازم و تجهیزات کافی است یک قسمت آن مثل یک قطعه یا یک سیم دچار نقص شود، آن موقع کل خوردو دچار نقصان شده و ممکن است دیگر حرکت نکند.

در کشاورزی هم به فرض اینکه شما 16 ماده غذایی را به خوبی تامین کردید و نسبت به تامین دو ماده غذایی بی‌تفاوت بودید یا نتوانستید آن را تامین کنید یا حتی تامین کردید اما جذب نشد آن موقع کل سیستم کشاورزی شما دچار نقص شده و نتیجه مطلوب حاصل نمی‌شود.

قانون حداقل:

قانون حداقل که احتمالا بهترين تئورى عامل محدودکننده شناخته شده به‌وسيله جستوس وان‌ليبيگ مطرح گرديد.

وى اين قانون را بدين صورت بيان نمود: ‘کمبود يا عدم وجود يک عنصر ضروري، در جائى که بقيهٔ عناصر موجود باشند، مانع توليد ایده‌آل محصول مى‌گردد. اين قانون گاهى اوقات قانون بشکه نيز ناميده مى‌شود.

اگر بشکه‌اى داراى بدنهٔ تخته‌اى با ارتفاع‌هاى متفاوت باشد کوتاهترين تخته، تعيين‌کننده ظرفيت بشکه مى‌باشد (شکل قانون حداقل که توسط بشکه‌اى ساخته شده از تخته‌هائى با ارتفاعات مختلف). بنابراين عامل رشد در پائين‌ترين حد موجود (چه اقليمي، خاکي، بيولوژيکى يا ژنتيکي) معين‌کنندهٔ ظرفيت عملکرد مى‌باشد.

 در تصویر بالا کمبود عنصر پتاسیم کل سیستم را مختل کرده (شاهد خروج آب از کوتاه‌ترین تخته هستیم و در واقع کوتاه‌ترین تخته ظرفیت بشمکه را مشخص و محدود میکند).

این نشان می‌دهد یک عامل محدود کننده و دارای اشکال یا نقص کل سیستم را دچار اشکال می‌کند.

گمان کنم الان خیلی از عزیزان پی به این نکته بردند که چرا با وجود تلاش زیاد و تامین بسیاری از عناصر غذایی، نتیجه مورد انتظار حاصل نمی‌شود.

راهکار چیست؟

به گفته دانشمندان، خاک پیچیده‌ترین خلقت خداوند است به گونه‌ای که آن‌ها اعتقاد دارند شناختشان از اعماق اقیانوس‌ها بیشتر از خاک می‌باشد.

بهترین راه شناخت خاک انجام آزمایش خاک است.

با انجام آزمایش خاک به میزان عناصر موجود در خاک پی برده و در صورت کمبود هر یک از این عناصر می‌توانیم نسبت به تامین آن‌ها اقدام کنیم.

البته انجام آزمایش آب هم مانند آزمایش خاک مهم و ضروری است چرا که کمیت و کیفیت آب آبیاری، در طولانی مدت روی کیفیت خاک اثر گذاشته و آن را دستخوش تغییر می‌نماید.

نکته بسیار مهم بحث جذب مواد غذایی است و فقط تامین مواد غذایی کافی نیست، چرا که در بسیاری از موارد شاهد بیش‌بود عناصر غذایی در خاک هستیم اما در گیاه علائم کمبود مواد غذایی مشاهده می‌شود و می‌توان با انجام آزمایش برگ بر صحت جذب مواد غذایی پی برد.

با عنایت به اهمیت جذب و تامین همه موارد مورد نیاز گیاه از نور، آب، هوا، خاک و به خصوص مواد غذایی مورد نیاز گیاه توصیه می‌کنم ضمن انجام آزمایشات مربوطه حتما یک مشاور کشاورزی خوب انتخاب کنید تا حداکثر بهره‌وری را داشته باشید.

دفتر شرکت فارسا: 33303266-023

 کارشناس تغذیه: 09191325193

با سپاس

محمدرضا اخلاقی- گیاهپزشک