بیماری سرخشکیدگی پسته مرگ خاموش باغات پسته

بیماری سرخشکیدگی پسته مرگ خاموش درختان پسته

سرخشکیدگی پسته یک بیماری بسیار جدی و رو به گسترش در باغات پسته است که می‌توان از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های درختان پسته یاد کرد.

علت افزایش روزافزون سرخشکیدگی در باغات پسته

در سال های اخیر به دلیل تغییرات اقلیم، کاهش کمیت و کیفیت آب آبیاری و همچنین ضعف تغذیه درخت پسته و خاک رو به افزایش است. به گونه ای که کمتر باغی را می‌توان مشاهده نمود که آلوده به این بیماری نباشد.

چرا میگوییم سرخشکیدگی مرگ خاموش باغات پسته است؟

بیماری سرخشکیدگی پسته بسیاری از باغداران را وادار می‌کند هر ساله سرشاخه‌های پسته را قطع و منهدم نمایند و اگر این بیماری درمان نشود این کار آنقدر ادامه می‌یابد تا چیزی جز یک تنه از درخت باقی نماند.

تاریخچه بیماری سرخشکیدگی پسته

بیماری سرخشکیدگی پسته برای بار اول توسط آقای امینیایی و ارشاد (1386) گزارش شد و عامل بیماری قارچ Paecilomyces variotii معرفی گردید.
نتایج تحقیقات علیزاده  و همکاران (1387) نشان داد که سه گونه قارچ به ترتیب به نامهای Nattrassia mangifera، Cytospora sp، Pecilomyces variotii باعث بروز سرخشکیدگی و شانکر در پسته می‌گردند.

عامل اصلی سرخشکیدگی پسته

در کل هر چه درخت پسته ضعیف‌تر باشد و تنش‌های محیطی، آبی و غذایی بیشتری را تحمل کند مقاومت آن در برابر بیماری کمتر شده و سرعت انتشار بیماری در آن افزایش می‌یابد.

نشانه‌های بیماری سرخشکیدگی پسته

ابتدا سرشاخه‌های پسته به رنگ قرمز در می‌آید، کم‌کم در این شاخه‌ها لکه‌های سیاه رنگ کوچک مشاهده می‌شوند و به تدریج این لکه‌ها وسیع‌تر شده، به‌صورت شانکر و به‌صورت بدشکل در می‌آید و در نهایت شاخه پوست پوست شده و مانع انتقال موادغذایی به سرشاخه شده و سر شاخه خشک می‌گردد.
چون معمولا شاخه‌ها از بالا به پایین (سرشاخه تا قاعده شاخه) خشک می‌شوند به آن سرخشکیدگی می‌گویند. اگر این بیماری درمان و کنترل نشود خشک‌شدن شاخه‌ها از سر شاخه‌ها و بالای درخت آغاز گشته و تا تنه درخت ادامه می‌یابد و در نهایت فقط یک تنه ضعیف و خشک باقی می‌ماند.

در مجموع دو عامل در بروز و گسترش سرخشکیدگی اثر زیادی دارند

عامل اول عوامل غیرزنده مثل گرما، کم آبی، تابش خورشید، شوری آب و کمبود موادغذایی
عامل دوم عوامل زنده مثل قارچ‌ها و باکتری‌ها

عوامل موثر در افزایش بیماری سرخشکیدگی پسته

عوامل زیادی در افزایش عارضه سرخشکیدگی درختان پسته نقش دارند. در زیر مهم‌ترین آن‌ها را مشاهده می‌کنید:

• کم آبی
• کاهش کیفیت آب و بالا رفتن میزان سدیم و منیزیوم در آب آبیاری (بالا رفتن نسبت جذب سدیم یا SAR)
• کاشت ارقام حساس مثل کله قوچی و فندقی (اوحدی) و یا استفاده از پیوندک این ارقام روی پایه
• ضعف مواد غذایی به خصوص کمبود پتاسیم، کلسیم، مس، روی، سیلیس و …
• بروز تنش های محیطی مثل آبیاری منظم و بالا رفتن دمای هوا به خصوص در فصل گرم تابستان
• استفاده از کودهای حاوی ازت مثل اوره یا سولفات آمونیوم بیشتر از حد مجاز
• عدم رعایت بهداشت باغ و استفاده از ابزارآلات آلوده مثل قیچی و اره که باعث انتشار آلودگی و بیماری از درختی به درخت دیگر می‌گردند.

نحوه نفوذ عامل سرخشکیدگی در درخت

امکان بروز آلودگی در تمام سال وجود دارد اما یکی از اصلی ترین راه های نفوذ عوامل بیماری بروز زخم در اثر برخورد شاخه‌ها به هم و یا هرس می‌باشد.
پس برای جلوگیری از ورود قارچ‌های عامل بیماری ابتدا شاخه‌هایی که با‌هم برخورد و سایش دارند را هرس کرده و بلافاصله بعد هرس شاخه‌هایی که ضخامت آن‌ها بیش از یک سانت است با چسب هرس یا بردو غلیظ پانسمان شود و همچنین کل درخت با قارچ‌کش بردو به نسبت 10 لیتر در هزار لیتر آب سمپاشی شود.

زمان فعالیت قارچ عامل سرخشکیدگی

فعالیت این قارچ‌ها در ماه‌های گرم سال مثل تیر و مرداد بیشتر می‌شود. در این ماه‌ها با تغذیه مناسب مثل پتاسیم، سیلیس و روی می‌توان خسارت را به شدت کنترل کرد و کاهش داد.
در ماههای سرد سال قارچ‌های عامل بیماری در کانون‌های بیماری به صورت غیرفعال باقی می‌مانند. به همین دلیل یکی از بهترین راه‌های درمان و کنترل این بیماری استفاده از قارچکش مناسب در ماه‌های سرد سال مثل پاییز و زمستان است که به کنترل این بیمای کمک فوق‌العاده ای می‌نماید.

علت تشدید بیماری سرخشکیدگی

حرارت و آفتاب‌سوختگی در ماه‌های گرم سال می‌تواند شرایط را برای بروز و گسترش بیماری افزایش دهد. برای کاهش خسارت آفتاب شدید در تابستان استفاده از کودهای حاوی سیلیس و روی با افزایش سطح برگ و تقویت پوست تنه به کاهش خسارت گرما کمک می‌نماید.

اهمیت ماده کودی روی و سیلیس

پیشنهاد می‌شود برای تامین روی از کودهایی مثل سولفات روی یا کلات روی به صورت آب‌آبیاری و برای تامین سیلیس از سیلیکات پتاسیم مایع به صورت محلول‌پاشی استفاده گردد.

برای خرید محصول سیلیکات پتاسیم با کیفیت کلیک کنید.

محل اصلی خسارت سرخشکیدگی

طبق مشاهده‌های صورت گرفته قسمت بالای شاخه که در معرض مستقیم و شدید آفتاب و دمای بالا است نسبت به قسمت سایه و زیرین زودتر پژمرده و خشک می‌شود.
نکته مهم: بیماری سرخشکیدگی در باغاتی که ریزبرگی یا ریزش برگ دارند بیشتر مشاهده می‌شود اینجاست که تغذیه مناسب با کودهای حاوی روی با افزایش میزان برگ و سطح برگ و جلوگیری از ریزش برگ به خوبی مقاومت پسته را در برابر این بیماری افزایش می‌دهد.

برای خرید محصول سولفات روی با کیفیت کلیک کنید.

راه حل عالی برای پیشگیری و کنترل سرخشکیدگی

زئولیت پتاسیمی به عنوان یک ماده متعادل کننده موادغذایی و کاهش دهنده تنش‌های محیطی از قبیل تنش آبی، تنش غذایی و تنش گرمایی و همچنین به دلیل دارا بودن مقدار قابل قبولی پتاسیم، سیلیسیم، کلسیم و روی به افزایش مقاومت پسته در برابر این عارضه کمک شایانی می‌کند.

سرخشکیدگی در چه آب و خاکی بیشتر خسارت می‌زند؟

در بررسی‌های صورت گرفته توسط مظفری و همکاران (1382) عارضه سرخشکیدگی در خاکهایی که در آنها سدیم و نسبت جذب سدیم (Sar) در خاک بالاست بیشتر مشاهده می‌شود.
در این گونه خاک‌ها بالا بودن سدیم منجر به کاهش جذب پتاسیم، کلسیم و روی شده و به افزایش بیماری سرخشکیدگی می‌انجامد. پس در این باغ‌ها با افزایش میزان مصرف کودهای حاوی پتاسیم، کلسیم و روی می‌توانیم به کاهش اثر منفی سدیم و در نهایت کاهش بیماری کمک کنیم.

اهمیت گوگرد مناسب در کنترل و پیشگیری از سرخشکیدگی

گوگرد کشاورزی به عنوان یک ماده غذایی میان مصرف و مهم، همچنین یک قارچ‌کش و حشره‌کش قوی اگر درست و به موقع مصرف و در خاک جایگزاری شود به پیشگیری، کنترل و درمان بیماری کمک شایانی می‌کند.

برای خرید گوگرد معدنی اسیدی فارسا کلیک کنید.

مدیریت و کنترل بیماری سرخشکیدگی پسته

برای مدیریت و مبارزه با این بیماری می‌توانید از راه‌های زیر استفاده کنید:

جلوگیری از بروز تنش‌های آبی و غذایی با مدیریت صحیح آبیاری و کوددهی

درست است که درخت پسته به کم‌آبی و شوری آب تا حدی مقاوم است اما بالا رفتن مدار آبیاری به همراه کم‌آبی و همچنین شور شدن آب به همراه افزایش میزان سدیم و به خصوص منیزیوم در آب نسبت به کلسیم به افزایش شدت بیماری می انجامد.

انتخاب ارقام مقاوم

یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری و درمان بیماری در گیاهان استفاده از ارقام مقاوم می‌باشد.

ارقام حساس پسته به سرخشکیدگی

همانطور که گفتیم ارقام کله قوچی و اوحدی (فندقی) ارقام حساسی هستند و شاهد افرایش روزافزون بیماری سرخشکیدگی پسته در این درختان هستیم چه بسا بسیاری از باغداران مبادرت به تعویض رقم می‌نمایند.

ارقام مقاوم پسته به سرخشکیدگی

بنابراین در مناطقی که آب و خاک شور و کم است و هوا گرم می‌باشد توصیه می‌شود ارقام مقاوم مثل رقم سفید پسته، احمدآقایی، اکبری و عباسعلی کاشته شوند چرا که ارقام یاد شده (ارقام بادامی) مقاومت بسیار بیشتری نسبت به این بیماری دارند.

برقراری تعادل مواد غذایی

با استفاده از کودهای حاوی سیلیسیوم، پتاسیم، روی، کلسیم و همچنین زئولیت و گوگرد کمک شایانی به افزایش مقاومت و کاهش بیماری می‌نماید.

مبارزه شیمیایی با بیماری سرخشکیدگی پسته

برای مبارزه شیمیایی می توانیم با قارچ‌کش- باکتری‌کش بردو به نسبت 7 تا 15 کیلو در هزار لیتر آب بسته به میزان بیماری دو مرتبه: یک بار در آبان ماه بعد از ریزش برگ‌ها و مرتبه دوم بعد از هرس در اسفند ماه به درمان بیماری کمک می‌نماید.

قارچکش کوکسیل مس

سم قارچکش کوکسیل مس از محدود قارچکش‌هایی است که در طول فصل می‌توان سمپاشی نمود و ضمن اینکه خطر سوزندگی برای برگ‌ها و درخت پسته ندارد خاصیت پیشگیری و درمان کنندگی خوبی دارد که توصیه می‌گردد به نسبت نیم تا 700 در هزار لیتر آب بسته به میزان آلودگی در طول فصل استفاده گردد.

هرس

شاخه های آلوده از 10 سانتیمتر پایین‌تر از آلودگی قطع شوند و با بردو غلیظ یا چسب هرس پانسمان شوند.
در نظر داشته باشید که ضدعفونی وسایل هرس از درخت آلوده به درخت سالم با بردو رقیق یا وایتکس 10 درصد انجام می‌شود.

نحوه ضدعفونی ابزار هرس

انتشار آلودگی از درختان آلوده به درختان سالم به راحتی صورت می‌گیرد و یکی از را‌ه‌های اصلی گسترش بیماری می‌باشد. پس توصیه می‌گردد از درختی به درخت دیگر ابزار هرس از قبیل قیچی و اره ضدعفونی گردند.
برای ضدعفونی ابزار هرس می‌توانید از محلول وایتکس 10% استفاده کنید یعنی یک لیوان وایتکس و نه لیوان آب در سطل ریخته و به راحتی از درختی به درخت دیگر کافیست 3 ثانیه ابزار هرس را داخل این مایع قرار داده و بردارید.
همچنین محلول بردو به نسبت 10% هم میتواند به خوبی برای ضدعفونی ابزار هرس موثر باشد.

تغییر رقم

گاهی شدت بیماری به قدری زیاد می‎‌باشد که کشاورزان را وادار به تغییر رقم از فندقی به بادامی می‌نماید. در این حالت باغدار از یک سو چند سال با کاهش محصول مواجه می‌شود و همچنین پیوند زدن درختان ضعیف و بیمار هم در برخی موارد ناکارآمد می‌باشد.

تغذیه صحیح

پیشرفت بیماری در ماه‌های گرم سال از اواخر بهار تا اواسط تابستان افزایش می‌یابد. در این ماه‌ها پیشنهاد می‌گردد با تغذیه متعادل گیاه و به کار بردن کودهای حاوی پتاسیم، سیلیسیوم، روی، مس و منگنز ضمن افزایش مقاومت درخت پسته به بیماری به بهبود کیفیت و کمیت محصول پسته نیز کمک نماییم.
همچنین در این فصل می‌توان از قارچ‌کش موثر کوکسیل مس به نسبت نیم در هزار استفاده نمود.

اهمیت ماده کودی جدید فسفیت پتاسیم

محلولپاشی کود_ دارو فسفیت پتاسیم در اردیبهشت‌ماه و خردادماه به نسبت دو تا چهار در هزار بسته به میزان آلودگی و توصیه کارخانه به پیشگیری و درمان بیماری کمک شایانی می‌کند.
فسفیت پتاسیم نوعی کود جدید می‌باشد که با افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات و به خصوص بیماری‌ها مثل یک واکسن عمل می‌کند و از بروز و گسترش خیلی از بیماری‌ها مثل گموز، سرخشکیدگی، نماتود و سایر بیماری‌ها کمک می‌کند.

سوالات پرتکرار راجع به بیماری سرخشکیدگی پسته

در ذیل به برخی از سوالات پرتکرار و مهم باغداران و کارشناسان عزیز می‌پردازیم.

علت قرمز شدن تنه پسته چیست؟

یکی از عوامل اصلی قرمز شدن تنه درختان بیماری سرخشکیدگی پسته می‌باشد.
اگر قصد داریم مطمئن شویم این قرمزی به دلیل عامل سرخشکیدگی است یا خیر کافیست رنگ قسمت رو به آفتاب را با قسمتی که نور شدید آفتاب به آن برخورد نمی‌کند مقایسه کنیم.
اگر در قسمتی که در معرض آفتاب نیست تنه سفید باشد و در قسمت رو به آفتاب قرمز باشد نشانه شیوع بیماری سرخشکیدگی می‌باشد و باید نسبت به درمان آن اقدام نماییم.

قارچ تنه درخت پسته چیست؟

این قارچ همان عامل سرخشکیدگی پسته می‌باشد که برای بسیاری از باغداران و کشاورزان سوال می‌باشد.

علت سیاه شدن تنه درختان پسته چیست؟

این حالت نشانه پیشرفت زیاد بیماری می‌باشد و اگر هر چه سریعتر بیماری درمان و کنترل نشود درخت پسته‌ای که سالیان سال زمان برده تا رشد کرده به جای  محصول پسته خوب به طور کامل خشک می‌شود.

علت شیره دادن درخت پسته چه می‌باشد؟

در بسیاری از نقاط مثل سرشاخه یا تنه درخت شاهد ایجاد حالت نکروزه (بافت مرده) و خروج شیره از آن قسمت از درخت هستیم.
در واقع شیره خارج شده از درخت یک مکانیسم دفاعی می‌باشد که برای جلوگیری از توسعه بیشتر بیماری ترشح می‌گردد.

علت خشک شدن درخت پسته چیست؟

خیلی از باغداران سوال می‌کنند که چرا درختان باغ رو به زوال رفته و کم کم خشک می‌شوند.
در خیلی از باغات بعد خشک شدن درختان پسته شاهد بالا رفتن جمعیت کرمها (لاروها) و قارچها هستیم که باغداران عزیز را گمراه کرده و گمان میکنند در اثر این عوامل درخت ضعیف و خشک شده است.
در حالی که پس از ضعف شدید درخت عوامل ثانویه مثل کرمها، قارچها، نماتدها، باکتریها، موریانهها و … به درخت حمله کرده و کامل آن را نابود میکنند.
در بین پایه های مختلف پسته پایه بادامی زرند مقاومترین پایه و پایه فندقی حساسترین پایه نسبت به بیماری سرخشکیدگی پسته میباشند.

مدیریت و کنترل شیمیایی بیماری سرخشکیدگی پسته چگونه انجام می‌شود؟

سموم قارچ‌کش که برای کنترل سرخشکیدگی توصیه می‌شوند عبارتند از اکسی‌کلرورمس و بردو که در حالت عمومی در پاییز بعد ریزش برگها به نسبت 10در هزار برای اکسی و 10 در هزار برای بردو توصیه می‌شود. همچنین این سمپاشی در اسفند بعد هرس باید بلافاصله تکرار گردد.
نکته بسیار مهم این است که ترکیب بردو ضمن این‌که یک ترکیب معدنی و ارگانیک است، با آزادسازی بیش از 5 یون مس ضمن پیشگیری از بیماری سرخشکیدگی خاصیت درمان‌کنندگی هم دارد اما اکسی‌کلرورمس به دلیل اینکه 1 یون مس آزاد می‌کند بیشتر خاصیت پیشگیری کنندگی دارد تا درمان‌کنندگی
همچنین میزان ماندگاری و چسبندگی بردو در برابر اکسی‌کلرورمس خیلی بیشتر می‌باشد.

خشک‌شدن سرشاخه‌های پسته به چه دلیل است؟

عامل اصلی و خطرناک خشک‌شدن سرشاخه‌های پسته همان‌طور که از اسم آن مشخص است سرخشکیدگی پسته می‌باشد که از سرشاخه شروع شده و اگر کنترل و درمان نشود کم‌کم به شاخه‌های پایین‌تر و در نهایت به تنه درخت سرایت کرده و درخت کامل خشک می‌گردد.
نتیجه نهایی که از تجربیات و مطالب علمی به دست می‌آید نشان می‌دهد بهترین راه پیشگیری و درمان این بیماری مدیریت اصولی باغ با تغذیه متعادل و اصولی، جلوگیری از تنش‌های محیطی مثل تنش‌آبی و بروز آفات و بیماری‌ها و رعایت بهداشت باغ می‌باشد.

دفتر شرکت فارسا: ۳۳۳۰۳۲۶۶-۰۲۳

 کارشناس تغذیه: ۰۹۱۹۱۳۲۵۱۹۳

    با سپاس

محمدرضا اخلاقی – گیاهپزشگ