آنالیز آب کشاورزی، آزمایش آب کشاورزی و تفسیر آب کشاورزی

اندازه‌گیری هدایت الکتریکی یا EC

هدایت الکتریکی آب نشان‌دهنده میزان املاح هادی موجود در آب می‌باشد. واحد هدایت الکتریکی که آن را با EC نیز نمایش می‌دهند.

یکی از راه­‌های ساده تعیین غلظت املاح محلول در آب، اندازه‌گیری هدایت الکتریکی است. آب مقطر یا آب خالص تقریباً هادی جریان الکتریسیته نیست ولی اگر در آب نمک‌های ‌محلول ‌وجود ‌داشته ‌باشد، آب را هادی جریان ‌الکتریسیته می‌کند. ‌هر چه مقدار املاح حل شده در آب بیشتر باشد قابلیت هدایت الکتریکی نیز افزایش می‌یابد.

در کشاورزی یک اشتباه عرف شده و آن این است که خیلی از کشاورزان و کارشناسان عزیز هدایت الکتریکی را با شوری اشتباه میگیرند. در صورتی که ممکن است آبی دارای هدایت الکتریکی بالایی باشد اما این به دلیل وجود عناصر مفید مثل کلسیم و پتاسیم در آب باشد.

پس صرف اینکه هدایت الکتریکی بالا باشد دلیل بر شوری آّب نیست اما وجود سدیم بالا منجر به شوری میگردد پس ضمن توجه به شوری باید نسبت جذب سدیم (Sar) را حتما مورد توجه قرار دهیم.

اندازه گیری نسبت جذب سدیم یا SAR

اندازه گیری اسیدیته یا pH

عامل مهم دیگری که تاثیر بسزایی در آب و آبیاری گیاهان و کشاورزی دارد، pH آب می‌باشد. میزان pH آب و محیط ریشه نقش مهمی در جذب عناصر دارد.
هر چه pH آب از 5.5 کمتر شود یا از 8 بیشتر شود اثرات زیان‌باری بر روی گیاه می‌گذارد. گیاهان مختلف دامنه pH خاصی برای رشد مناسب دارند که این دامنه معمولا بین 6 تا 7.5 است.

اندازه گیری بی کربنات

بی‌کربنات زیاد در آب به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم در تغذیه گیاه اثر دارد. تاثیر غیرمستقیم بی‌کربنات زیاد در آب باعث افزایش سرعت سدیمی شدن خاک می‌شود و در نتیجه مشکلات خاک‌های سدیمی در تغذیه گیاه را به همراه دارد.
بی‌کربنات زیاد در آب باعث ایجاد اشکال در جذب آهن و روی توسط گیاه می‌شود. یعنی آب‌های دارای بی‌کربنات زیاد موجب تشدید کمبود عناصری مثل آهن و روی بر گیاه می‌شود.
گیاهان زینتی به کمبود آهن حساس هستند و شرایط خاک‌های کشور ما بطوری است که کمبود آهن دیده می‌شود لذا چنانچه بی‌کربنات آب زیاد باشد کمبود آهن تشدید می‌شود.

بی‌کربنات‌ها از عوامل اصلی قلیائیت آب آبیاری می‌باشند که به عنوان یکی از یون‌های مضر در محیط ریشه به حساب می‌آیند. آبیاری با آب بی‌کربناتی به عنوان عامل افزایش غلظت بی‌کربنات در محلول خاک یا محیط‌های آبی محسوب می‌شود.

مهم‌ترین عارضه فیزیولوژیکی ناشی از بالا بودن غلظت بی‌کربنات در محیط ریشه اختلال در جذب آهن توسط گیاه می‌باشد و بدین ترتیب زردی برگ در گیاه به عنوان یک عارضه قابل مشاهده و ناشی از کمبود آهن ظاهر می‌شود.

استفاده از کودهای اسیدی مثل اسیدفسفریک یا اسید انفوریک و یا گوگرد معدنی اسیدی به کاهش بی‌کربنات و افزایش جذب عناصر کودی به خصوص آهن کمک شایانی می‌نماید.

غلطت بر، کلر و سایر عناصر سمی

عامل مهم دیگر در ارزیابی کیفیت آب، عناصر سمی است. در آب‌های مناطق خشک، ممکن است عناصری مثل کلر، سدیم و بور به مقدار زیاد وجود داشته و باعث مسمومیت گیاه شوند.

اندازه گیری کلر و بور

سمیت کلر مانند سمیت بور می‌باشد، نوک و حاشیه برگ‌ها سوخته می‌شود و در مسمویت‌های شدید بافت‌های مرده در نوک برگ در تابستان زیاد شده تا حدی که نصف یا بیشتر قسمت انتهایی برگ می‌میرد. به دلیل شباهت بین مسمومیت کلر و بور تجزیه برگ در زمان بروز علائم قابل اهمیت است.

در بحث سمیت کلر با افزایش میزان این عنصر در آب آبیاری مسمومیت ایجاد می‌شود.  اما اگر عامل سمیت در خاک باشد با آبشویی می‌توان اثرات آن را کم کرد.

البته از آنجا که این دو عنصر دارای بار منفی هستند خطر کمتری نسبت به مسمومیت سدیم دارند چرا که عنصر بور با آبیاری بیشتر آبشویی می‌گردد و کلر در صورتی که در استخر یا جوی جاری باشد تا حد زیادی به صورت گاز بخار می‌گردد.

اندازه گیری کلسیم

وجود کلسیم به بهبود کیفیت آب آبیاری کمک شایانی می‌نماید و برای افزایش میزان کلسیم در آب و خاک می‌توان از اصلاح کننده‌های کشاورزی مثل کودهای کلسیمی مایع یا اسیدهایی مانند اسید انفوریک، اسید فسفریک و گوگرد اسیدی معدنی بهره برد.

اندازه‌گیری منیزیم

یکی از عوامل اصلی تلخ شدن آب‌های کشاورزی وجود بیش از حد منیزیوم در آب می‌باشد البته منیزیوم برای تغذیه گیاهان لازم است اما در برخی از آب‌ها میزان آن بیش از حد مجاز می‌باشد که معمولا با بالا بردن نسبت کلسیم به منیزیوم در جهت اصلاح این گونه آب‌ها اقدام می‌نمایند.

اندازه گیری سدیم

یون سدیم باعث ناپایداری ساختمان خاک می‌گردد. وقتی سدیم بیش از حد در آب وارد خاک می‌شود جذب بار منفی ذرات رس شده و ذرات رس- سدیم را تشکیل می‌دهد. در نتیجه نیروهایی که ذرات رس را در کنار هم قرار می‌دهند به شدت ضعیف می‌گردند.

وقتی خاک مرطوب است ذرات رس- سدیم به آسانی از خاکدانه‌های بزرگ خاک متلاشی و پراکنده می‌شوند و پس از خشک شدن ذرات رس- سدیم منافذ خاک به خصوص منافذ درست را مسدود کرده و لایه های متراکم و سختی ایجاد می‌شود که به صورت خاک گازوئیل مانند یا روغنی مشاهده می‌گردد.

برای اصلاح خاک‌های سدیمی اصلاح کننده‌های کلسیمی مثل کودهای کلسیم مایع یا نیترات کلسیم یا کودهای گوگردی و اسیدهایی مثل اسیدفسفریک و اسید انفوریک کمک شایانی می‌نمایند.

 با توجه به نکات یاد شده و اهمیت بسیار زیاد انجام آنالیز آب نحوه نمونه برداری از آب آبیاری به شرح ذیل می‎‌باشد.

نحوه نمونه‌برداری از آب آبیاری:

برای ارزیابی کیفیت آب اولین مرحله این است که از آب نمونه برداری صورت گیرد و نمونه‌ها معمولاً بصورت بطری‌های یک لیتری انجام می‌شود که از آب رودخانه، چاه و آب قنات است و سپس نمونه‌ها در آزمایشگاه تجزیه می‌شوند.

برای نمونه برداری باید منبع نمونه برداری فعال باشد یعنی اگر میخواهیم از چاه آب نمونه برداری کنیم چاه نباید خاموش باشد و بلافاصله پس از روشن کردن چاه و خروج آب نمونه برداری نماییم بلکه یا چاه باید روشن و فعال باشد یا بعد از اینکه روشن کردیم یک ساعت از خروج آب بگذرد و بعد نمونه برداری نماییم تا دقت آزمایش بیشتر شده و خطا در آن کمتر باشد.

ظرف نمونه برداری: میزان آبی که به آزمایشگاه ارسال میشود یک لیتر باشد کافی است. پس میتوانیم از ظروف پت پلاستیکی آب معدنی یا نوشابه تمیز یا نو استفاده نماییم. فقط برای افزایش دقت در نمونه برداری کافی است چند بار ظرف نمونه برداری را با همان آب مورد آزمایش شسته و سپس پر نماییم و درب ظرف را محکم بسته و نمونه را هر چه سریعتر به آزمایشگاه تحویل نماییم.

نکته مهم: برای افزایش دقت آزمایش آب کشاورزی بهتر است ظرف را پر آب نماییم و در آن هوا و فضای خالی نگذاریم و همچنین اگر نمیتوانیم سریع نمونه آب را به آزمایشگاه ارسال نماییم آن را در محل جامیوه ای یخچال نگه داری نماییم تا شرایط برای ارسال سریع نمونه به آزمایشگاه فراهم گردد.

جهت هماهنگی برای انجام آنالیز خاک و آب و برگ و مشاوره می‌توانید با مسئول آزمایشگاه فارسا تماس بگیرید.

شماره تماس مسئول آزمایشگاه

09105038995

با سپاس از همراهی شما خوبان

نویسندگان

محمدرضا اخلاقی- گیاهپزشگ

آمنه زورمند- پشتیبان سایت

شماره تماس شرکت فارسا: 02333303266