بیماری های درخت پسته

بیماری های پسته

بیماری های پسته از عوامل بسیار مهم و موثر در میزان باردهی اقتصادی باغات پسته می باشد.

درختان پسته جزء درختان با سابقه و ارزشمند و مقام و سازگار محسوب می‌شوند که در معرض بیماری‌ها و آفات زیادی قرار دارند.

سال‌هاست که پسته بعنوان یکی از محصولات صادراتی شناخته می‌شود.

درختان پسته در برابر شرایط سخت محیطی و اقلیم گرم و خشک بسیار مقاوم است اما در مقابل آفات و بیماری‌ها بشدت آسیب پذیر و حساس می‌باشند به همین دلیل کشت و تولید پسته با چالش‌های زیادی مواجه است که این آفات و بیماری‌ها سالانه خسارات زیادی به باغات پسته وارد می‌کنند.

کنترل، مبارزه و درمان بیماری‌ها و آفات پسته، سرسبزی باغ، پرباری و ایجاد محصولی باکیفیت و عاری از هرگونه بیماری و آفت یکی از دغدغه‌های بزرگ باغ‌داران پسته است.

بررسی بیماری‌های مختلف درختان پسته به باغ‌داران و کشاورزان در جهت بهبود عملکرد و توسعه تولید پسته کمک زیادی می‌کند.

در این مقاله به مهم‌ترین بیماری‌ها درختان پسته، نشانه‌ها و علائم، راه‌کارهای پیشگیری و مقابله با آن‌ها بررسی می‌شود.

 

مهم‌ترین بیماری های پسته

از مهم‌ترین بیماری‌های درختان پسته و روش‌های کنترل و مبارزه با آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

بیماری گموز یا پوسیدگی طوقه درختان پسته

بیماری گموز پسته به پوسیدگی ریشه و طوقه پسته گفته می‌شود که خسارات شدیدی در باغات پسته به وجود آورد.

بیماری گموز یا شیره سیاه و یا انگومک پسته از مهم‌ترین بیماری‌های پسته است که نشانه‌های این بیماری بر روی قسمت‌های هوایی یعنی طوقه و تنه درخت مشاهده می‌شود و در صورتی که بیماری‌ حاد باشد مرگ درخت را در پی دارد.

نام دیگر بیماری گموز پسته پوسیدگی فیتوفتورایی نیز می‌باشد.

 

• نحوه خسارت بیماری گموز یا پوسیدگی طوقه

اولین آثار آلودگی درخت به بیماری گموز مربوط به بخش‌های زیر خاک درخت است که به صورت لکه‌های نرم در سطح پوست طوقه نشان داده می‌شود. این لکه‌ها قابل تشخیص و به رنگ قهوه‌ای و یا سیاه دیده می‌شود.

از دیگر علائم گموز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کاهش رشد درختان
2. ضعف عمومی درختان
3. پوسیدگی ریشه‌ها
4. سبز خشک شدن درختان
5. بد شکل شدن و همینطور ریزش زود هنگام برگ‌ها
6. خشکیدگی سرشاخه
7. ایجاد شکاف در پوست طوقه درختان
8. تمایز رنگ بخش‌های آلوده درخت
9. کاهش کمیت محصول
10. تغییر شکل برگ‌ها
11. کاهش جذب آب و مواد غذایی
12. کم رنگ شدن برگ‌ها
13. ریز برگی
14. کاهش خوشه‌های بارده
15. کاهش پوشش برگی
16. کلروز و نکروز شدن برگ‌ها و مرگ تدریجی

 

این بیماری با ظهور و ترشح حباب‌های کوچک به رنگ سیاه از شکاف‌های درختان آلوده و بر روی شاخه‌های اصلی و قسمت‌های هوایی درخت نمایان می‌شود.

شاخه‌های کوچک درخت از انتها خشک و پژمرده می‌شوند و به طور ناگهانی یک قسمت یا کل گیاه از بین می‌رود و خشک می‌شود.

این بیماری رنگ بافت طوقه را تغییر می‌دهد که ابتدا سطح رویی و در موارد پیشرفته‌تر بیماری عمیق‌تر شده به طوری‌که تمام منطقه کامبیوم و نسوج پوست را دربر می‌گیرد.

 

عوامل موثر بر رشد و نمو عامل بیماری گموز یا شیره سیاه پسته

در صورتی که هوا گرم باشد پیشرفت بیماری سریع‌تر بوده و در رطوبت بالا برگ‌ها پژمرده می‌شوند.

نشانه‌های بیماری گموز پس از سه سال و بیشتر بر روی درختان مسن پسته که بیش از حد آبیاری شدند و در عمق زیادی کاشته شده‌اند ظاهر می‌شود.

گموز پسته یا پوسیدگی طوقه درختان پسته توسط گونه‌های جنس فیتوفترا ایجاد می‌شود.

فیتوفترا نوعی قارچ انگل است در مکان‌هایی با رطوبت بالا فعالیت دارد به طوری که در خاک رشد و نمو می‌کند.

قارچ فیتوفترا در خاک‌های سنگین که قدرت حفظ و نگهداری آب در آن‌ها بیشتر است رشد زیادتری دارند و انتشار بیماری بیشتر می‌شود.

عامل بیماری گموز زئوسپورها قارچ فیتوفترا است که توسط همین زئوسپورها بیماری را از درخت به درخت دیگر و یا از محل به محلی دیگر منتقل می‌کند.

زئوسپورها در محیط‌های مرطوب فعالیت بیشتری دارند و راحت‌تر حرکت می‌کنند.

عامل دیگری که در فعالیت زئوسپورها دخیل است دما یا درجه حرارت خاک می‌باشد که قارچ‌ها در درجه حرارت‌های بالاتر رشد بهتر و بیشتری دارند.

دمای بهینه رشد قارچ‌ها در حدود 32 درجه‌سانتی‌گراد است.

رشد قارچ در حرارت بیشتر از 36 و کمتر از 8 درجه سانتی‌گراد متوقف می‌شود.

عامل دیگر در رشد و نمو قارچ‌ها، اسیدیته خاک است. در خاک‌هایی که pH خنثی باشد رشد قارچ بیشترین رشد را دارد و در pHهای اسیدی کاهش حملات و رشد قارچ را داریم.

 

در صورتی که درختان پسته را به صورت نامناسب و در عمق زیاد بکاریم همچنین آبیاری غلط و بیش از حد سبب ایجاد و گسترش بیماری می‌شود به همین دلیل نوع کشت و آبیاری بسیار مهم و حائز اهمیت است.

 

پیشگیری از بیماری گموز پسته

برای پیشگیری و عدم ورود بیماری گموز در باغات پسته باید در فصل‌های پاییز و زمستان، برگ‌ها جمع‌آوری و سوزانده شوند و باغ‌ تمیز شود.

استفاده از کود مس و روی شوک در آب استارت پسته که آبیاری اولیه درختان است استفاده کنند.

کاشت ارقام مقاوم، اصلاح بافت خاک و اصلاح شیوه و مدت زمان آبیاری در پیشگیری از بیماری گموز بسیار موثر است.

همچنین سوزاندن درخت خشک شده در اثر بیماری گموز بسیار مهم است.

 

کنترل و درمان بیماری شیره سیاه پسته

یکی از روش‌های درمان بیماری گموز درختان پسته استفاده از کود فسفیت پتاسیم است.

این کود با اثربخشی بالا به عنوان قوی‌ترین قارچ‌کش است که مقادیر زیاد آمینو اسید، پتاسیم و فسفر سبب تقویت سیستم ایمنی درخت پسته می‌شود.

 

بیماری نماتد یا ریشه گرهی درختان پسته از بیماری های پسته

یکی دیگر از بیماری‌های مهم درختان پسته، نماتد پسته است که خسارات زیادی به باغات پسته وارد می‌کند.

این بیماری بسیار خطرناک است و در موارد پیشرفته سبب مرگ‌ درخت می‌شود.

نماتدها کرم‌های حلقوی ساکن در  خاک و داخل ریشه‌ها هستند که در خاک‌های شنی خسارت بیشتری وارد می‌کنند.

یک نماتد ماده بالغ، چند صد تا هزار تخم تولید می‌کند.

نماتدها جانورانی پرسلولی، طول بدنی در حدود 2-1 میلی‌متر، دارای یک سر و یک دم و دوکی شکل هستند که در خاک زندگی می‌کنند.

 

انواع نماتدها

از انواع نماتدها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نماتد مولد غده ریشه (Meloidogyne spp)
• نماتد سنجاقی (Paratylenchus hamatus)
• نماتد خنجری (Xiphinema americanum)
• نماتد مولد زخم ریشه (Paratylenchus neglectus)

 

نحوه خسارت نماتدها به درختان پسته

نماتدها به بافت ریشه درختان پسته حمله کرده به طوری که نیش خود را وارد ریشه می‌کنند از محتویات و شیره تغذیه می‌کنند.

نماتدها بر روی ریشه گیاهان موادی ترشح می‌کنند که باعث ایجاد توده یا غده‌هایی بر روی ریشه‌ها می‌شوند و خود درون آن قرار می‌گیرند و از سلول‌های مجاور تغذیه می‌کنند.

میزان خسارت و اثرگذاری نماتدها به عواملی از جمله رقم درخت پسته، سن درخت، جنس خاک و جمعیت نماتدها بستگی دارد.

 

علائم بیماری نماتد پسته

از علائم بیماری نماتد پسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پیچیدگی برگ‌ها
• پوسیدگی ریشه‌ها
• ضخیم شدن ساقه‌ها
• خشک شدن درختان
• ضعف عمومی درختان
• کاهش اندازه برگ‌ها،
• ضعف عمومی درخت،
• سر خشکیدگی شاخه‌ها
• رشد غیر عادی ریشه‌ها
• افزایش ضخامت ریشه‌ها
• ظهور غده‌ بر روی ریشه‌ها
• زرد شدن برگ‌های درخت
• ظهور زخم‌ بر روی ریشه‌ها
• کمبود مواد غذایی در برگ
• کوتاه‌تر شدن طول ریشه‌ها
• قاشقی شدن و ریزش برگ‌ها
• کاهش کمیت و کیفیت پسته
• ایجاد گال‌ بر روی ساقه و برگ‌ها
• ایجاد غده‌های متعدد روی ریشه‌ها
• کاهش تکامل و رشد و نمو درختان
• ایجاد راه برای نفوذ عوامل بیماری‌زا
• عدم جذب آب و مواد غذایی توسط ریشه‌ها

 

روش انتقال و انتشار بیماری نماتد به درختان پسته

در صورتی که اصول بهداشتی در باغ رعایت نشود بیماری نماتد پسته به راحتی در باغ انتقال و انتشار پیدا می‌کند.

عوامل متعددی وجود دارد که بیماری نماتد را منتقل می‌کند از جمله:

• استفاده از ابزار آلاتی آلوده به نماتد
• انتقال نهال پسته آلوده به زمین سالم
• تشدید بیماری خاک‌های سبک‌ و شنی
• عدم ضدعفونی کردن ابزارهای کشاورزی
• گسترش بیماری نماتد از طریق آب آبیاری
• ورود ماشین آلات کشاورزی آلوده به زمین

 

کنترل و مبارزه با بیماری نماتد درختان پسته

نماتد موجوداتی میکروسکوپی هستند به همین دلیل مبارزه با آن‌ها بسیار دشوار است.

از روش‌های کنترل و مبارزه با بیماری نماتد درختان پسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. آبیاری منظم و مرتب
2. انجام عملیات خاک‌ورزی
3. استفاده از نماتدکش راگبی
4. انتخاب ارقام مقاوم به بیماری نماتد
5. استفاده از خاک‌های سنگین و رسی
6. استفاده از مواد شیمیایی کلروپیکرین، متیل بروماید و واپام
7. استفاده از مخلوط کودهای حیوانی پوسیده به صورت چالکود همراه با پتاس و فسفات، کودهای سولفات پتاسیم، سولفات فسفات، اوره فسفات، تریپل، سوپر فسفات ساده، اسید فسفریک و اوره فسفات

 

بیماری شانکر یا سرخشکیدگی درختان پسته

بیماری شانکر یا سرخشکیدگی درختان پسته یکی دیگر از بیماری های پسته است که در باغاتی که مدیریت ضعیفی دارند مشاهده می‌شود.

بیماری سرخشکیدگی بیشتر در ارقام کله قوچی و فندقی دیده می‌شود.

بیماری سرخشکیدگی درختان پسته به تدریج سبب ایجاد شانکر، نکروز و سیاه شدن تنه شاخه‌های اصلی و فرعی می‌شود.

 

نحوه خسارت بیماری شانکر یا خشکیدگی سرشاخه درختان پسته

بیماری سرخشکیدگی درختان پسته بیشتر در باغات اتفاق می‌افتد که از نظر تغذیه و آبیاری شرایط مساعدی ندارند.

در این زمان پوست شاخه‌ها در معرض مستقیم نور آفتاب قرار گرفته و می‌سوزد و به رنگ قرمز در می آید و با گذشت زمان بر روی این شاخه‌ها لکه‌های سیاه رنگ کوچکی ظاهر می‌شوند.

وجود لکه‌های سیاه سبب پوسته شدن شاخه‌ها و اختلال در انتقال مواد غذایی به سرشاخه‌ها  و در نهایت خشک شدن سر شاخه‌ها می‌شود.

بیماری شانکر یا خشکیدگی سرشاخه از بالای درخت شروع می‌شود و به تدریج به پایین تنه درخت می‌رسد و در نهایت تنه خشک باقی می‌ماند.

همچنین این بیماری سبب تغییر رنگ بافت‌های آوند آبکشی و چوبی، ترک‌های ریز عرضی در پوست، ظهور زخم‌های طولی و فرورفته قهوه‌ای رنگ بر روی شاخه‌ها، پژمردگی برگ‌ها، جوانه‌ها و خوشه‌ها می‌شود.

 

عوامل اصلی خشکیدگی سرشاخه‌های درختان پسته

عوامل اصلی خشکیدگی سرشاخه‌های درختان پسته شامل موارد زیر می‌شود:

• گرما
• قارچ‌ها
• کم آبی
• باکتری‌ها
• شوری آب
• آبیاری نامنظم
• کاهش کیفیت آب
• بالا رفتن دمای هوا
• عدم رعایت بهداشت باغ
• استفاده از ابزار آلات آلوده
• تابش مستقیم نور خورشید
• کمبود عناصر و مواد غذایی
• بالا رفتن نسبت جذب سدیم
• بالا رفتن میزان سدیم و منیزیم آب
• استفاده بیش از حد از کودهای حاوی ازت
• کاشت ارقام حساس مانند مثل کله قوچی و فندقی

 

کنترل و مبارزه با بیماری سرخشکیدگی درختان پسته

از راه‌های کنترل و مبارزه با بیماری سرخشکیدگی درختان پسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. استفاده از ترکیب بردو
2. ضدعفونی کردن ابزار هرس
3. هرس شاخه‌های آلوده و سوزاندن آن‌ها
4. مصرف مناسب و متعادل کودهای شیمیایی
5. استفاده از ارقام مقاوم به بیماری خشکیدگی سزشاخه
6. انجام عملیات هرس خشک و هرس سبز و پوشاندن محل هرس با چسب باغبانی
7. پرهیز از زخم شدن شاخه‌ها و ضدعفونی کردن محل‌های زخمی با چسب باغبانی
8. محلول‌پاشی قارچ‌کش‌ اکسی کلرور مس بعد از هرس شاخه‌های آسیب
9. دیده به مقدار 5/1 در هزار لیتر آب
10. نگهداری و محافظت از شاخه‌های درخت در برابر آفتاب‌سوختگی با اسپری رنگ باغبانی و قارچ‌کش بنومیل

 

بیماری ماسوی درختان پسته

یکی دیگر از بیماری های پسته بیماری ماسوی پسته است که در مناطق پسته‌کاری شیوع زیادی دارد.

این بیماری مغز میوه پسته خسارت وارد می‌کند و رشد مغز را متوقف می‌کند.

سن‌ها ناقلان اصلی بیماری ماسوی درختان پسته هستند که در پسته‌های وحشی این بیماری شیوع بیشتری دارد.

 

علایم بیماری ماسوی درختان پسته

از علائم اصلی بیماری ماسوی درختان پسته ظاهر سالم میوه پسته و رشد کم مغز و پوک بودن مغز آن است.

از طرفی مغز به رنگ قهوه‌ای در می‌آید و تغییر شکل و خشک می‌شود و بر روی آن‌ها لکه‌های نکروتیکی ظاهر می‌شود.

همچنین در این بیماری مغزهای ترشیده به رنگ سبز تیره و مغزهای غیرطبیعی با رنگ سفید و یا زرد با حالت ژله‌ای نیز دیده می‌شود.

 

علت نام گذاری بیماری ماسوی درختان پسته

در صورتی که درختان پسته به بیماری ماسو آلوده شوند پسته در ظاهر سالم است اما در صورتی که میوه‌های نارس به بیماری ماسو آلوده شوند ماده‌ای چسبناک و سفید و سخت در بین پوست و دانه مشاهده می‌شود. که به علت همین ماده چسبناک به بیماری ماسو نام گذاری شده است.

بیماری ماسوی پسته در اثر فعالیت سن‌های ناقل ایجاد می‌شود.

سن سبز بیشتر از سن‌های دیگر در باغات پسته مشاهده می‌شود.

قارچ‌های مولد بیماری ماسوی درختان پسته در پسته‌های آلوده در زیر درخت زمستان گذرانی می‌کنند.

 

کنترل و مبارزه با بیماری ماسوی درختان پسته

از عوامل کنترل‌کننده بیماری ماسوی درختان پسته می‌توان به موارد زیر  اشاره کرد.

• تغذیه مناسب
• مبارزه شیمیایی
• آب و هوایی منطقه
• آبیاری منظم و مرتب
• برداشت میوه‌های ریخته شده در زیر درختان
• از بین بردن میزبان‌های وحشی سن در اطراف باغ پسته
• از بین بردن علف‌های هرز در داخل باغ در اوایل فصل قبل از هجوم سن‌ها به باغ

 

بیماری سفیدک سطحی درختان پسته

بیماری سفیدک سطحی درختان پسته که عامل اصلی آن قارچ فیلاکتینیا گوتاتا است به بسیاری از درختان خسارت وارد می‌کند.

میسیلیوم قارچ در سطح زیرین برگ رشد کرده و به پهنک نفوذ می‌کند و بعد از عبور از پارانشیم میانی لکه‌هایی تولید می‌کنند.

 

کنترل و مبارزه با بیماری سفیدک سطحی درختان پسته

قارچ‌های مولد بیماری سفیدک سطحی درختان پسته بیشتر در اواسط تابستان شروع به فعالیت می‌کنند.

خسارت بیماری سفیدک سطحی درختان پسته چندان زیاد نیست به محض مشاهده اولین علائم بیماری سفیدک در پشت برگ‌ها می‌توان به وسیله سموم گوگردی و یا سم کارتان سم‌پاشی را انجام داد.

سفیدک پودری پسته معمولا به مبارزه شیمیایی نیاز ندارد.

حذف و از بین بردن قارچ‌های عامل سفیدک پودری در باغ‌های میوه غیر ممکن است اما می‌توان با حذف علف‌های هرز، حاصلخیزی خاک، از بین بردن و سوزاندن برگ‌های ریخته ‌شده در زیر درختان و مصرف کافی کودهای نیتروژنی در کاهش خسارات بیماری سفیدک سطحی نقش مهمی را ایفا کرد.

 

بیماری لکه برگی سپتوریایی درختان پسته

بیماری لکه برگی یکی دیگر از بیماری‌های درختان پسته است که شیوع زیادی ندارد و بیشتر در باغ‌هایی که در مناطقی با آب‌ و هوای مرطوب احداث می‌شوند دیده می‌شود.

 

خسارات بیماری لکه برگی سپتوریایی درختان پسته

از خسارات بیماری لکه برگی سپتوریایی می‌توان به ظهور لکه‌هایی به قهوه‌ای رنگ و سیاه بر روی برگ‌ها، دم‌برگ‌ها، پوسته سبز پسته و محور و دم خوشه‌ها اشاره کرد.

بیماری لکه برگی درختان پسته سبب خشک شدن دم‌میوه و محور خوشه شده و میوه‌ها ریزش می‌کنند.

همچنین لکه‌های موجود بر روی پوسته سبز میوه به شکل چوب پنبه‌ای در آمده و ترک می‌خورد.

 

کنترل و مبارزه با بیماری لکه برگی درختان پسته

از روش‌های کنترل و مبارزه با بیماری لکه برگی درختان پسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. آبیاری منظم و مرتب
2. هرس شاخه‌های مجاور زمین
3. حذف و از بین بردن علف‌های هرز
4. استفاده از سم کاپتان به میزان 3 در هزار

 

بیماری لکه برگی آلترناریایی درختان پسته

بیماری لکه برگی آلترناریایی یکی دیگر از بیماری های مهم درختان پسته است.

از عوامل اصلی ایجاد بیماری لکه برگی آلترناریایی می‌توان به موارد زیر

اشاره کرد:

• استفاده از سیستم آبیاری بارانی
• تراکم بالای درختان پسته در باغ‌
• وجود رودخانه در نزدیکی باغ‌ پسته
• استفاده از سیستم آبیاری غرقابی و سنگین
• عدم حذف و وجود علف‌های هرز و گیاهان پوششی

 

خسارات بیماری لکه برگی آلترناریایی به درختان پسته

بیماری لکه برگی آلترناریایی در سال‌هایی که بارندگی در فصل بهار زیاد است شیوع بیشتری دارد و میزان خسارت به برگ و میوه افزایش می‌یابد.

خسارات بیماری لکه برگی آلترناریایی شامل موارد زیر است:

• نکروز
• ریزش زود هنگام برگ‌ها
• کاهش کمیت و کیفیت پسته‌ها
• فراگیری لکه‌ها در کل پهنک برگ‌ها
• ظهور لکه‌های سیاه ‌رنگ بر روی میوه‌ها
• ظهور لکه‌ها تیره ‌رنگ با هاله‌ی زرد رنگ
• بزرگ شدن لکه‌ها هم‌زمان با رسیدن میوه‌ها
• ظهور لکه‌های زرد رنگ نامنظم و دایره‌ای شکل

 

پیشگیری و کنترل بیماری لکه برگی آلترناریایی درختان پسته

از اقدامات پیشگیرانه و کنترل بیماری لکه برگی آلترناریایی درختان پسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. استفاده از قارچ‌کش
2. هرس سالیانه درختان پسته
3. بازدید و چک کردن مرتب باغ
4. حذف و از بین بردن علفهای هرز باغ
5. جمع آوری و سوزاندن برگ‌های آلوده و ریخته شده در زیر درخت