اهمیت عنصر کودی آهن در کشاورزی، سولفات آهن،کلات آهن

عنصر کودی آهن در کشاورزی

یکی از عناصر غذایی بسیار مهم برای بقای انسان و کلیه جانداران از جمله گیاهان، عنصر کودی آهن است. اما باید بدانیم که این عنصر خود به تنهایی قابل استفاده برای جانداران نیست و باید با ترکیبشان با مواد خاص و انجام عملیات شیمیایی روی آن ها، برای بدن انسان، حیوانات و پرورش گل ها و گیاهان قابل مصرف شوند.

بارها بسیاری از عزیزان کشاورز و علاقمند به گل و سوال کردند که آیا میتوان از براده آهن یا بقایای فلزات برای تامین آهن مورد نیاز گیاه پای درخت ریخت یا خیر؟ با توجه به توضیحات بالا استفاده از براده آهن و یا باقیمانده فلزات به فرمی هست که قابلیت جذب برای گیاه ندارد.

همه ما با تاثیر آهن در بدن انسان و لزوم وجود آن آشنایی داریم و می‌دانیم تعداد بیماری‌هایی که در اثر کمبود آن به وجود می‌آید مثل کم خونی بسیار زیاد است. در مورد بیماری های مختلف گیاهان نیز همین طور است و باید برای بررسی علت زرد شدن برگ‌های جوان گیاه یکی از علت‌های اصلی را در کمبود آهن جستجو کرد.

منابع دارای آهن

برخی کودهای تامین کننده آهن عبارتند از:

• کود سولفات آهن
• کود کلات آهن مخصوص آبیاری
• کود کلات آهن مخصوص محلول‌پاشی

در بین سه فرم کودی آهن که به آن اشاره شد سولفات آهن به دلیل قیمت مناسب و اثرگذاری روی اصلاح خاک به دلیل دارا بودن فرم سولفات که منجر به کاهش پی‌اچ خاک و کاهش اثرات منفی بیکربنات آب آبیاری و آهک خاک می‌گردد، توصیه می‌شود.

سولفات آهن در گریدهای، صنعتی، خوراکی و کشاورزی استفاده می‌شود و کاربردهای آن در تولید سیمان، چرم‌سازی، کشاورزی، تولید دارو، رنگ کننده خوراکی و محصولات مراقبت از گیاه است.

چرا مصرف آهن انقدر مهم و ضروری است؟

آهن یکی از عناصر ضروری برای رشد همه گیاهان می‌باشد که باعث تشکیل کلروفیل و بالا بردن سبزینگی گیاه و افزایش رشد و گلدهی و باردهی محصول می‌شود.

در صورت کمبود آن کلروفیل به مقدار کافی در سلول‌های برگ ایجاد نمی‌شود و برگ‌ها رنگ پریده به نظر می‌‌آیند. البته بجز رگبرگ‌ها، کل سطح برگ زرد رنگ می‌شود و ابتدا این علائم در برگ‌های جوان و قسمت بالای ساقه مشاهده می‌شود و به تدریج کل گیاه را در بر می‌گیرد.

عوامل تشدید کننده کمبود آهن:

آهکی بودن خاک‌ها، پی اچ بالا، ماده آلی کم و بی‌کربنات زیاد در آب آبیاری از عواملی هستند که قابلیت استفاده این عنصر را برای گیاهان محدود کرده و خسارات جبران‌ناپذیری را بر میزان تولید و کیفیت محصولات وارد می‌نماید. علائم و عوارض ناشی از کمبود این عنصر در اکثر نقاط ایران و در اغلب محصولات به فراوانی به چشم می‌‌خورد.

راهکارهای مفید برای تامین پایدار آهن:

استفاده از سولفات آهن به همراه ماده آلی یا کود حیوانی، گوگرد و باکتری تیوباسیلوس باعث بهبود شرایط تغذیه‌ای گیاهان شده و مصرف آن در دراز مدت می‌تواند کمبود آهن را برطرف سازد.

لازم به ذکر است که عنصر آهن به صورت فرو (Fe+2) توسط گیاه جذب می‌شود. با وجود اینکه این عنصر در خاک فراوان است علائم کمبود آن به وفور گزارش شده است.

در خاک‌های اسیدی و قلیایی این کمبود به علت فقدان آهن محلول بروز می‌نماید. علاوه بر این، مقدار بیش از حد عناصر دیگری مانند منگنز، فسفر، مس، روی و نیکل در خاک ممکن است منجر به کمبود آهن گردد.

نکته مهم: در بسیاری از باغات و مزارع به دلیل شناخت و توجه کشاورزان به آهن شاهد بیش‌بود آهن هستیم که منجر به کاهش جذب عناصری مانند مس و منگنز می‌گردد.

در نتیجه به افزایش بیماری‌های گیاهی مثل شانکر باکتریایی، گموز، بوته میری و چند بیماری دیگر می‌انجامد. پس همانطور که در انتهای این مقاله توصیه شده است مصرف کودهای حاوی آهن باید بر اساس آنالیز خاک و برگ و با مشورت کارشناس انجام گیرد چرا که مسمومیت آهن هم مثل کمبود آهن خسارت زا بوده و چه بسا خطرناک‌تر است.

چگونگی استفاده از ریز مغذی سولفات آهن در کشاورزی:

در زمین های کشاورزی، ریز مغذی آهن از طریق جایگذاری (چالکود) در عمق خاک و کود آبیاری و همچنین محلول‌پاشی قابل استفاده است.

سولفات آهن جزء مواد اولیه‌ی تولید کود شیمایی می‌باشد. مقدار مصرف سولفات آهن در غلات و درختان میوه بسته به نوع محصول و نوع خاک متفاوت می‌باشد. برای مثال برای درختان پسته می‌باشند بیشترین مقدار را دارا می‌باشد.

گوگرد یا سولفور موجود در سولفات آهن باعث کاهش pH خاک و در نتیجه کاهش میزان شوری خاک زمین‌های کشاورزی، جذب بهتر ریزمغذی‌ها و عناصر حیاتی مورد نیاز گیاه می‌شود.

علائم کمبود عنصر کودی آهن

کمبود عنصر کودی آهن باعث می‌شود که سبزینه یا همان کلروفیل در سلول‌های برگ تولید نشود و برگ ها دچار رنگ پریدگی شوند و کل سطح برگ حالت زرد رنگ پیدا می‌کند.

این علائم در برگ‌های جوان و قسمت بالای ساقه بیشتر مشاهده می‌شود و در نهایت کل گیاه را می گیرد. زردی برگ‌ها در اثر آهک هم شکل ویژه ای از کمبود آهن است که در بخش وسیعی از کشور ما رخ می‌دهد.

عمده‌ترین دلیل کمبود آهن میزان بالای بی‌کربنات در خاک می‌باشد. اغلب خاکهای ایران دارای میزان قابل توجهی آهک هستند که ریشه گیاه با ایجاد شرایط ویژه ای حالت قلیایی اطراف را می‌کاهد و آهن مورد نیاز خود را جذب می‌کند.

بنابراین هر عاملی که حالت تعادل و تهویه خاک را کاهش دهد باعث افزایش میزان دی اکسید کربن در خاک می‌شود که در نتیجه منجر به کاهش جذب آهن می‌شود.

مزایای استفاده از سولفات آهن

استفاده از سولفات آهن کشاورزی سبب می‌شود که زردی برگ‌ها از بین برود و به این ترتیب کلروفیل افزایش می‌یابد. این محصول در فتوسنتز گیاهان بسیار مهم است.

با استفاده از سولفات آهن کشاورزی شاهد گلدهی و باردهی بیشتر گیاهان هستیم و به نوعی رنگ پریدگی به حداقل می‌رسد. در نظر داشته باشید که این محصول در زمین‌های کشاورزی و باغات استفاده می‌شود.

همینطور می‌تواند یک پایه اصلی برای کودهای شیمیایی باشد یکی از روال‌های ایمنی که برای سولفات آهن کشاورزی باید رعایت شود حریق است. در واقع این محصول سبب تولید گاز سمی در زمان حریق دارد و در استفاده از ان باید از چشم و پوست حفاظت صورت بگیرد.

کاربرد آسان سولفات آهن کشاورزی است، سولفات آهن کشاورزی اغلب محلول در آب است و به سادگی می‌توان آن را در سیستم‌های آبیاری و یا به صورت محلول پاشی مصرف نمود.

مهم‌ترین و بهترین منابع آهن برای باغ‌های میوه و زمین‌های زراعی کلات آهن و سولفات آهن است. معمولا قیمت کلات آهن خیلی بالاتر از سولفات آهن می‌باشد و بر همین اساس جز در موارد خاص توصیه نمی‌شود.

موارد و میزان مصرف عنصر کودی آهن

عنصر کودی آهن در موارد زیادی و به اشکال متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این موارد را در ادامه می‌بینیم:

مصرف خاکی

در مصرف خاکی می توان مقدار 200 تا 500 گرم سولفات آهن را مخلوط با مواد آلی و در چالکود برای هر درخت بارور در نظر گرفت. برای باغ‌های پرتراکم و درختان کمتر از 10 سال، نصف مقادیر فوق مناسب می‌باشد.

مصرف کود آبیاری

با توجه به حلالیت خوب سولفات آهن استفاده از آن به صورت آبکود در طول فصل برای تامین آهن مورد نیاز گیاه موثر است.

مصرف محلول پاشی

برای رفع کلروز ناشی از آهک فعال در خاک، محلول‌پاشی سولفات آهن به تعداد دو یا چند بار در طول فصل رشد توصیه می‌گردد.

در درختان میوه اولین محلول پاشی چهار هفته پس از گلدهی و دومین محلول پاشی سه هفته پس از اولین محلول پاشی صورت می‌گیرد. محلولپاشی سولفات آهن با مقدار سه در هزار برای رفع کمبود مؤثر است.

انسان و آهن

تخم‌مرغ و شیر مانع جذب آهن می‌شوند نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و قهوه اگر همراه غذا تا یک ساعت بعد از آن مصرف شوند از جذب آهن غذا جلوگیری می‌کنند. بنابراین تا 2 ساعت بعد از خوردن قرص آهن نباید از نوشیدنی‌های کافئین‌دار استفاده کرد.

تجویز مکمل های کلسیم و آهن با غذا می تواند جذب آن‌ها را تا یک سوم کاهش دهد. بطور کلی نمک‌های آهن بخوبی از راه خوراکی جذب نمی‌شوند تنها حدود 15-5 درصد آهن غذاهای هضم شده جذب می‌گردد.

فقر آهن توسط بدن افزایش می‌یابد تا جبران کمبود آهن بدن را بنماید. پس تجویز همزمان با غذا جذب آهن را کاهش می‌دهد فرآورده‌های خوراکی آهن هنگامی که با شکم خالی خورده شوند (برای مثال بین وعده ی غذا) بهتر جذب می‌شوند.

با این حال برای به حداقل رساندن ناراحتی گوارشی ممکن است تجویز دارو یا بلافاصله پس از غذا ضرورت یابد. بنابراین کارگران کارگاه‌های سولفات آهن مرتبا باید به همراه کارکردن شیر و چای میل کرده و هر سه ماه یک بار آزمایش میزان آهن موجود در بدن را انجام دهند که دچار بیماری‌های خواص ناشی از زیادی آهن در بدن نشوند.

از جمله عوارض ناشی از آهن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تهوع
• استفراغ
• اسهال
• حساسیت نسبت به دارو
• سوزش و درد معده
• تغییر رنگ دندان (در مصرف خوراکی)
• آبسه محل تزریق

نکته مهم: استفاده از هر نوع کود برای اصلاح و تقویت خاک زمین زارعی، باغات و گلخانه را بر اساس نتیجه آزمون خاک و صرفاً با نظر کارشناسان متعهد و کار بلد انجام دهید.

به دلیل مطالعه این مقاله می‌توانید از 10 درصد تخفیف ویژه آزمایشگاه فارسا در خصوص آزمایشات مختلف آب، خاک و برگ بهره‌مند شوید.

جهت هماهنگی برای انجام آنالیز خاک، آب، برگ و مشاوره می‌توانید با مسئول آزمایشگاه فارسا تماس بگیرید.

شماره تماس مسئول آزمایشگاه

۰۹۱۰۵۰۳۸۹۹۵

با سپاس

محمدرضا اخلاقی – گیاه‌پزشک

آمنه زورمند – پشتیبان سایت

شماره تماس شرکت فارسا: ۰۲۳۳۳۳۰۳۲۶۶