اثرات کلیدی کلسیم در کشاورزی و راهکارهای تامین آن

اثرات کلیدی کلسیم در کشاورزی

اثرات کلیدی کلسیم در کشاورزی: با وجود این‌که خاک‌های زراعی کشور ما آهکی بوده و کلسیم یکی از فراوان‌ترین عناصر پوسته (6.3 درصد) را تشکیل می‌دهد، ولی به دلایل متعدد از جمله حرکت بسیار کند و دشوار در درون گیاه مشکلاتی را برای درختان میوه به خصوص میوه‌هایی که انبارداری می‌شوند و نیز برخی از محصولات زراعی مانند توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی،‌ هندوانه و …. ایجاد کرده است.

برای انتقال کلسیم به طرف میوه

بایستی شرایط مدیریتی و تغذیه ای مناسبی برقرار باشد. زیرا در گیاه زیادی ازت، آب، پتاسیم و … باعث اختلال در جذب کلسیم به میزان کافی توسط میوه می‌گردند.

برخی مشکلات کمبود یا عدم جذب کلسیم عبارتند از:

سوختگی لبه برگ کاهو، پوسیدگی گلگاه گوجه‌فرنگی، پوسیدگی گلگاه هندوانه، کوچک شدن اندازه میوه مرکبات، لکه تلخی سیب، کاهش کیفیت و انبارداری بسیاری از محصولات مانند گیاهان زینتی (شاخه بریده)، سبزی‌ها، توت‌فرنگی، درختان میوه و برخی صیفی‌جات از نشانه های کمبود کلسیم هستند.

میزان کلسیم در گیاهان

در حدود 5/0 تا2% در ماده خشک است. همچنین عنصر کلسیم در گیاه، به صورت کاتیون++Ca جذب می شود.

کلسیم در گیاه وظایف متعددی دارد

  • در حفظ پایداری و نفوذپذیری غشاء سلول، جوانه زنی و رشد دانه‌گرده، فعال کردن تعدادی از آنزیم‌ها در تقسیم و بزرگ شدن سلول
  • به عنوان ماده ضد مسمومیت، از سمیت فلزات سنگین می‌کاهد.
  • نقش مهمی در تشکیل و اتصال دیواره‌های سلولی دارد و قابلیت انعطاف‌پذیری، حفظ و پایداری سلول‌های گیاهی و قدرت بافت‌ها را افزایش می‌دهد.
  • در افزایش کیفت میوه بسیار حائز اهمیت است و به لحاظ تاثیرش در استحکام سلولی، قدرت گیاهان را در برابر آفات و امراض افزایش می‌دهد.
  • با قرار گرفتن در دیواره سلولی و استحکام بخشیدن به آن و نیز کاهش تولید اتیلن در حفظ سفتی و تردی بافت میوه نقش خود را ایفا می‌کند.

کلسیم و دیواره سلولی

 وظایف دیگر کلسیم در گیاه

  • کلسیم در کیفیت و ترد شدن میوه موثر است.
  • کلسیم با حفظ و پایداری سلول های گیاهی و افزایش قدرت بافت گیاه، مانع ایجاد بسیاری از بیماری های فیزیولوژیکی در محصولات می‌گردد.
  • میوه‌هایی که مقدار کلیسم در آن‌ها بیشتر است، طول عمر انبارداری آنها افزایش خواهد یافت. در کشور ما یکی از دلایل مهم پایین بودن کیفیت میوه و گل‌های شاخه بریده و در نتیجه پایین بودن خاصیت انبارداری آن‌ها، کمی غلظت کلسیم در آن‌ها می‌باشد.
  • افزایش مقاومت گیاه نسبت به تنش‌های محیطی مثل گرما، سرما و … (کلسیم باعث بهبود عملکرد روزنه و القای پروتئین‌های شوک حرارتی می‌شود).

اثرات کلیدی کلسیم در کشاورزی

حداقل60% کل کلسیم در دیواره سلولی گیاهان قرار دارد. افزایش مقادیر کلسیم دیواره سلولی به وسیله عمل تراوش سبب سفتی میوه می‌شود و به مقدار زیادی میوه را در مقابل میکروارگانیسم هایی که تلاش دارند با شکستن پکتین‌ها وارد میوه شوند محافظت می‌نماید. کلسیم موجود در محیط نیز می‌تواند باعث تسریع جذب یون مثبت پتاسیم در مقابل یون مثبت سدیم شود. مهمترین اثر کلسیم در تنظیم فعالیت تنفسی گیاه است. میوه حاوی کلسیم کم٬ سرعت تنفس خیلی بالایی دارد. یعنی تنفس با غلظت کلسیم نسبت عکس دارد. و این کاهش تنفس به افزایش ماندگاری محصول کمک می‌کند.

سئوال مهم این است که چرا با وجود آهکی بودن اکثر خاک های زراعی ایران (دارا بودن کربنات کلسیم) برخی محصولات کشاورزی از قبیل هندوانه،‌گوجه فرنگی و صیفی‌جات عوارض فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم را نشان می‌دهند؟

در پاسخ به این سوال، علت را می‌توان چنین توضیح داد که حرکت کلسیم در درون گیاهان بسیار کند بوده و به دلیل محصور شدن آن در واکوئل‌ها و غلظت پایین در سیتوزول حرکت آن در درون گیاه فقط از طریق آوندهای چوبی امکان پذیر می‌باشد.

نکته:

در خاک‌های با بافت سنگین، فشرده بودن خاک و عدم تبادلات گازی باعث می‌شود گاز دی اکسید کربن محبوس شده و با کربنات‌های خاک تشکیل بی‌کربنات داده و رسوب کلسیم باعث عدم جذب این عنصر ضروری می‌شود.

 

در خاک‌های قلیایی معمولا کمبود کلسیم وجود ندارد، بنابراین کمبود آن در گیاه در این خاک‌ها، به علت حرکت ضعیف آن در گیاه است. کمبود کلسیم در برگ‌ها معمولا زمانی رخ می‌دهد که میزان تعرق بسیار پائین باشد. علائم کمبود عمدتا در بخش‌هایی از قبیل شاخه‌های جوان که آوندچوبی کمی دارند دیده می شود. بنابراین فشار ریشه‌ای در طول دوره‌هایی که تعرق صورت نمی‌گیرد(شب) باید به اندازه‌ی کافی بالا باشد تا کلسیم کافی را برای بخش‌های جوان ( با تعرق کم) مهیا نماید.

عوارض فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم و راه های درمان آن:

لکه تلخی موضعی (Bitter pit)

در اثر کمبود کلسیم (Ca) در میوه‌ها گروهی از سلول‌های اپیدرمی و زیر آن در نزدیک گلگاه متلاشی شده و تبدیل به لکه‌های نکروتیک می‌شوند.

این عارضه در اثر کمبود کلسیم ایجاد می شود که عواملی چون نسبت بالای برگ به میوه‌ها، تنک زیاد یا محصول کمتر، گرده افشانی ضعیف و تناوب باردهی این عارضه را تشدید می‌کند.

هنگامی‌که محصول کم و نیتروژن مصرفی زیاد باشد عارضه رشد شاخه‌ها تا اواخر تابستان ادامه دارد که درخت دارای برگ های بزرگ شده و شاخه و برگ زیادی تولید می‌کند.

افزایش سطح برگ، سطح تعرق شاخه و برگ‌ها رو بالا برده و مواد معدنی شیره خام از جمله Ca را به طرف خود می‌کشند.

در نتیجه به علت پایین بودن تعرق در میوه‌ها، Ca کمتری به داخل میوه‌ها می‌رود.

کمبود کلسیم در گیاه:

کمبود کلسیم معمولا به واسطه فقدان کلسیم قابل استفاده و یا به دلیل استرس آب که نتیجه آن كاهش تعرق خواهد بود، ایجاد می‌شود.

علائم کمبود کلسیم در گیاه عبارتند از:

– پیچيدگي برگ‌ها و شاخه‌هاي جوان

– ايجاد لکه در برگ‌های جوان

– ضعف رشد

– سوختگی نوک برگ

– ریشه‌هاي کوتاه

– آسیب به میوه

کلسیم در برگ گوجه

در ذیل برخی علائم کمبود کلسیم در گیاهان مختلف آورده شده است تا ضمن آگاهی از علائم کمبود آن در این گیاهان نسبت به رفع کمبود اقدام نمایید.

کمبود کلسیم 2

مهم ترین کودهای کلسیم دار

با انجام آنالیز خاک، بررسی و مشاهده کمبود کلسیم در گیاه می‌توان به کمبود کلسیم پی برد و با مصرف به موقع و درست کودهای مخصوص کلسیم به صورت محلول‌پاشی و یا به همراه آب آبیاری می‌توانیم تا حد زیادی کلسیم را در خاک تامین کنیم.

خبر خوب این است که، اگرچه کمبود کلسیم می‌تواند مشکل بزرگی برای گیاه باشد اما مسمومیت ناشی از کلسیم به ندرت اتفاق می‌افتد. البته باید توجه داشته باشید که زیاد بودن مقدار کلسیم می‌تواند تاثیرات و جذب پتاسیم و منیزیم را کاهش دهد؛ که در نتیجه باعث بروز مشکلات دیگری در گیاه می‌شود.

نکته حائز اهمیت در خصوص تغذیه گیاهان این است که با انجام آنالیز خاک، آنالیز آب، آنالیز برگ و آنالیز میوه قبل از بروز علائم نسبت به تامین این عناصر اقدام نماییم چرا که بعد از بروز علائم گیاه تا حدی دچار خسارت و کاهش عملکرد گردیده است.

دفتر شرکت فارسا: 33303266-023

 کارشناس تغذیه: 09191325193

 

با سپاس

محمدرضا اخلاقی- گیاهپزشک

برچسب‌ ها :

3 دیدگاه

  1. […] استفاده گردد. ترجیحا با گوگرد، ترکیبات غنی از آمونیاک، کلسیم و روغن‌های معدنی، محصولات با pH قلیایی قوی ترکیب نگردد […]

  2. ساراحضرتی آذر 27, 1399 پاسخ

    عاااالی بود ممنون کاش یه برند معتبر از کود کلسیم مایع هم برامون معرفی کنید برا محلول پاشی

  3. فارسا ارگانیک فروردین 24, 1399 پاسخ

    Hi, thank you for contacting me

دیدگاه بگذارید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

0
سوالی دارید؟
مکالمه را شروع کنید
سلام! برای چت در WhatsApp پرسنل پشتیبانی که میخواهید با او صحبت کنید را انتخاب کنید
ما معمولاً در چند دقیقه پاسخ می دهیم
X