آفت پسیل مرکبات، راه های کنترل و مبارزه با آن

آفت پسیل مرکبات (Diaphorina citri Kuwayama (Hem.: Liviidae

در این مقاله به طور کامل راجع به آفت پسیل مرکبات بحث خواهیم کرد.

مرکبات متعلق به خانواده روتاسه هستند و یکی از مهم‌ترین میوه‌های مناطق نیمه گرمسیری محسوب می‌شوند.

این گیاه بومی مناطق آسیای جنوب شرقی، ژاپن، چین و هند می‌باشد و در بین کشورهای تولید کننده، ایران هفتمین مقام را به خود اختصاص داده است.

 

 

اهمیت آفت

حشرات پسیل آفات خطرناکی هستند که به دلیل دارا بودن نسل‌های زیاد و هم‌پوشانی نسل‌ها با هم و مقاومت سریع در مقابل سموم شیمیایی مبارزه با آن‌ها مشکل می‌باشد. اگر آفت پسیل مرکبات دست کم گرفته شوند می‌توانند به طور کامل محصول را از بین برده و حتی روی محصول سال بعد به دلیل خسارت شدید به درخت اثر منفی بگذارند.

 

تاریخجه پسیل مرکبات

اولین بار در سال 1998 از فلوریدا گزارش شده است و سپس درغرب و نوار ساحلی شبه جزیره عربستان مشاهده گردیده است.

در ایران در سال 1377 از استان سیستان و بلوچستان (مناطق قصر قند و کهیر) و سپس استان هرمزگان گزارش شده است و در حال حاضر در اغلب مناطق مرکب خیز کشور مشاهده گردیده است.

 

 

تعداد نسل پسیل مرکبات

پسیل مرکبات به دلیل توان تولید مثلی بالا، میزبان‌های متعدد و نسل های کوتاه (9-10 نسل در سال) که منجر به مقاومت سریع آفت به سموم شیمیایی می‌شوند، ازآفات درجه اول بوده و در جنوب ایران بسیار مهم است.

در استان های جنوبی در اوایل اسفند ماه ظاهر شده، در اواخر اسفند ماه حشره بالغ شروع به تخمریزی می‌کند. با بالا رفتن دما جمعیت آن افزایش یافته و در اردیبهشت ماه به بیشترین تعداد خود می‌رسد. سپس با شروع گرمای شدید تا نیمه شهریور ماه از جمعیت آن کم می‌شود.

از نیمه شهریور ماه شروع به فعالیت مجدد کرده و در نهایت حشرات کامل با شروع فصل سرد به زمستانگذرانی می‌روند.

 

این آفت برخلاف بیماری جاروک جادوگر که تنها لیموترش را مبتلا می‌کند، طی سالیان اخیر به دلیل عدم امکان کنترل با روشهای شیمیایی و غیر شیمیایی برای باغداران استان تبدیل به معضل شده، پس از شناسایی اصولی و ردیابی، با سمپاشی های به موقع و منظم قابل کنترل است.

 

نحوه خسارت پسیل مرکبات

1- با مساعد شدن شرایط جوی محیط (گرم شدن تدریجی هوا، کاهش رطوبت، وزش بادهای گرم و بروز پدیده ریزگردها) و دسترسی آفت به سرشاخه‌های جوان میزبان، آفت شیره گیاهی را مکیده و بزاق سمی خود را که باعث بد شکلی برگ و ساقه می‌گردد به گیاه میزبان تزریق می‌کند.

2- تغذیه آفت از شیره گیاهی از پشت برگ‌ها، روی جوانه‌ها و ترشح فراوان عسلک سبب مسدود کردن روزنه‌های تنفسی می‌شود. در نتیجه باعث اختلال در فتوسنتز و فعالیت قارچ‌های مولد دوده شده و در نهایت درخت دچار خزان و مرگ زودرس می‌شود.

3- انتقال باکتری گرم منفی که در آوندهای آبکش زندگی می‌کند و روی بیشتر گونه‌های مرکبات از جمله: پرتقال، نارنگی و غیره ایجاد آلودگی می‌کند و مولد بیماری خطرناک میوه سبز (گرینینگ) می‌باشد. این بیماری در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از جمله هند، چین، تایلند، تایوان، پاکستان، افغانستان و غیره انتشار دارد.

همچنین باعث رنگ پریدگی گیاه؛ زردی جوانه‌ها؛ خشکیدگی سرشاخه های جوان؛ خشکیده شدن رگبرگ اصلی؛ ریزش برگ‌ها؛ ایجاد لکه های نامتقارن زرد و سبز روی برگ‌ها (شبیه علائم کمبود روی می‌باشد)؛ تند شدن زاویه بین دمبرگ و ساقه؛ ریزش بیش از حد میوه‌ها؛ بد شکلی؛ عدم تقارن؛ ضخیم شدن لایه سفید رنگ داخل میوه؛ عدم تقارن قاچ‌های داخل میوه و کوچکی میوه‌ها با دانه‌های عقیم؛ به رنگ سیاه و طعم تلخ می‌شود.

 

 

سیکل زندگی آفت پسیل مرکبات

سیکل زندگی پسیل پسته را در ادامه مشاهده می‌کنید

الف- تخم

مشخصات تخم آفت پسیل مرکبات را در ادامه مشاهده می‌کنید:

• بادامی شکل
• به طول 0.3 میلی‌متر
• سر پهن و انتها باریک
• تخم ها بصورت عمودی روی جوانه‌ها و برگ‌های جوان گذاشته
• می‌شوند که در ابتدا سفید رنگ، سپس زرد و در زمان تفریخ نارنجی رنگ می‌شوند

 

ب- پوره

دارای 5 سن پورگی که از نظر ظاهری شبیه پوره شپشک سپردار هستند ولی برخلاف آن دارای غلاف های بالی بزرگی هستند:

a- پوره سن یک: بدن مسطح برنگ زرد متمایل به نارنجی و بدون لکه روی شکم.

b- پوره سن دوم تا پنجم: برجسته تر و دارای لکه های چشمی قرمز رنگ، تجمع در اطراف جوانه و تغذیه از آن.

 

ت- حشره کامل (دارای دو شکلی جنسی)

مشخصات حشره کامل را در زیر می‌بینید:

• قهوه ای رنگ با دولکه قهوه ای در سطح پشتی قفسه سینه
• به طول 3-4 میلی متر
• دارای شاخک های 6-4 بندی
• نیمه انتهایی بال جلویی پهن و خالدار و دارای یک نوار قهوه ای در حاشیه خارجی بال
• بدن پوشده از ترشحات مومی که ایجاد ظاهری گرد آلود می‌کند

 

 

مدیریت تلفیقی آفت

برای مدیریت آفت پسیل مرکبات می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

روش های غیر شیمیایی

به دلیل سازگاری سریع آفت با سموم شیمیایی، روش های غیر شیمیایی در الویت هستند:

مبارزه زراعی:

به منظور مبارزه شیمیایی می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

1. شخم زدن سطح باغ در فصل زمستان
2. کنترل علف های هرز
3. هرس و خشک بری شاخه های اضافی

 

الف) رعایت قرنطینه

عدم ورود نهال آلوده (رعایت اصول قرنطینه)، نصب یک عدد تله زرد به ازای هر نهال در نهالستان (کانون اولیه آلودگی در نهالستان می‌باشد).

 

ب) استفاده از کارت زرد چسبنده

آفات به تله‌های چسبنده زرد رنگ بیشتر از تله های سبز و آبی جلب می‌شوند. در اسفند ماه تا اواخر خرداد ماه در جهت جنوب و در ارتفاع یک و نیم متری از سطح زمین.

تعویض هر دو الی سه هفته، به منظور ردیابی و شکار حشرات کامل که معمولا به ازای هر درخت مرکبات 4 تله در قسمت های بیرونی درخت در چهار جهت جغرافیایی (شمال، جنوب، شرق و غرب)، همچنین 2 تله در داخل درخت نصب می شود.

بهتر است به منظور شمارش تعداد حشرات به دام افتاده برای تصمیم‌گیری در خصوص مبارزه شیمیایی، بازدید تله ها بصورت هفتگی صورت گیرد و تله های اشباع شده تعویض گردند.

 

پ) تغذیه

یکی از دلایل افزایش جمعیت آفتی مثل پسیل پسته برهم خوردن تعادل مواد غذایی و کودی در گیاه میباشد. در بسیاری از باغات شاهد بیش بود و زیادی کودهای نیتروژن دار مثل اوره و سولفات آمونیوم و کمبود سیلیسیوم،پتاسیم و کلسیم هستیم که باعث افزایش تراکم و خسارت پسیل پسته میگردد.

در نتیجه انجام آزمایش آب، خاک، برگ و انجام تغذیه مناسب با مشورت کارشناس تغذیه و گیاهپزشک به تقویت گیاه و افزایش مقاومت در برابر آفت پسیل مرکبات کمک شایانی می‌کند.

 

ت) رعایت بهداشت باغات

انجام به موقع هرس (بعدازبرداشت) با افزایش تهویه و نور در داخل درخت به کاهش جمعیت آفت کمک شایانی می‌نماید. معمولا تراکم آفت در باغاتی که تراکم درختان بالاست و به دلیل عدم هرس صحیح و اصولی شاخ و برگ درختان زیاد می‌باشد، بسیار بیشتر از باغات اصولی با تراکم مناسب است.

حذف رویش‌های جدید تابستانه در کاشت های متراکم باغات مرکبات و شخم زدن سطح باغ در فصل زمستان، نابودی علف های هرز، هرس و خشک بری شاخه های اضافه به منظور کاهش جمعیت حشرات کامل زمستان گذران.

 

ث) استفاده از دشمنان طبیعی نظیر

عدم استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی به بهبود جمعیت حشرات مفید و شکارچی کمک شایانی میکند.

تعدادی از حشرات مفید که به کنترل جمعیت پسیل مرکبات کمک میکنند عبارتست از:

• زنبور پارازیتوئید از خانواده های Encyrtidae و Eulophidae
• یک گونه از بالتوری های خانواده Chrysopidae
• پنج گونه از کفشدوزک های شکارگرMenochilus sexmaculatus (Fabricius)
• دو گونه عنکبوت از خانواده های Salticidae و Linyphidae

 

ج) اهمیت سیلیس در کنترل پسیل مرکبات

یکی از عناصر کودی که به تقویت درخت در مقابل آفات و بیماری‌ها کمک شایانی مینماید عنصر کودی سیلیس است.

از آنجا که سیلیس یکی از عناصر اصلی موجود در خاک است و در سالیان گذشته به وفور در خاک موجود بوده است خیلی مورد توجه نبوده، اما امروزه به دلیل افزایش کشت در زمین‌های کشاورزی، شاهد کاهش سیلیس در خاک به دلیل مصرف سیلیس توسط گیاه و همچنین آبشویی این عنصر درخاک هستیم. بنابراین میباید نسبت به تامین ماده کودی سیلیس در خاک اقدام نمود.

 

 

چ) تامین سیلیس در کشاورزی

امروزه کودهایی با عنوان سیلیکات پتاسیم به شکل مایع و جامد توسط شرکت های زیادی تولید شده است. این دسته از کودها به عنوان کود به افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات و بیماریها خیلی اثرگذار هستند به همین دلیل به عنوان کود_ دارو یا کود_ سم معروف هستند.

 

ح) ماده معدنی سیلیکوگارد

شرکت فارسا با انجام بررسی و آزمایشات مختلف موفق به تهیه و فرآوری ماده معدنی سیلیکوگارد گردیده است که با دارا بودن عناصر کودی موثر مثل سیلیس، پتاس و گوگرد به افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و آفات مثل پسیل مرکبات کمک فوق‌العاده‌ای نموده است.

 

سیلیس همچنین دو نقش مهم ساختاری و فیزیولوژیکی در گیاه دارد که در یک مقاله به صورت مفصل به آن می‌پردازیم.

روش های شیمیایی

به منظور اعمال روش‌های شیمیایی نیاز است اقدامات زیر را انجام دهیم:

تعیین زمان مبارزه شیمیایی

معمولا در مناطقی که جمعیت آفت بالا رفته و چاره‌ای جز مبارزه شیمیایی وجود ندارد، زمان مبارزه طی بازدیدهایی که از بتدای رویش شاخه‌های نورسته انجام می‌شود، تعیین می‌گردد.

در صورت وجود 3 پوره و یا 5 حشره کامل بر روی هر شاخه مبارزه شیمیایی ضروری است. برای مبارزه محلول پاشی اندام های هوایی و بکارگیری حشره‌کش‌های سیستمیک در خاک و آب آبیاری پیشنهاد می‌گردد.

 

به این منظور دو روش پیشنهاد می‌شود:

1. شمارش تعداد حشرات در روی تله های زرد، بصورت بازدید هفتگی از ابتدای فصل فعالیت آفت
2. شمارش مستقیم جمعیت حشرات کامل و پوره های آفت روی 10 الی 20 سانتی متری، دو الی سه سرشاخه از هر درخت

 

به منظور استفاده از سموم شیمیایی در کنترل پسیل مرکبات می‌‌بایست از سموم زیر، با تجویز کارشناس گیاهپزشکی استفاده نمود:

• محلول پاشی شاخ و برگ با آکتارا (تیومتوکسام) 0.3 در هزار
• محلول پاشی شاخ و برگ با کلوتیانیدین WG 50 % به میزان 0.3 در هزار، در زمان اوج جمعیت پوره و حشرات کامل
• آبامکتین 0.3 در هزار
• محلول پاشی شاخ و برگ با کونفیدور (ایمیداکلوپراید) 0.4 در هزار یا 1 در هزار
• موسپیلان (استامی پراید) 1 در هزار
• محلول پاشی شاخ و برگ با دورسبان 1.5 در هزار
• کلوفلوآزورون EC 5 % در زمانی که غالب جمعیت پوره و تخم هستند
• دانیتول 0.2 در هزار

* استامی پراید، دیمیلین، تفلوبنزورون و پایریپیروکسی فن به دلیل کارآیی پایین توصیه نمی‌شود

* عدم سمپاشی در زمان گلدهی با سموم ایمیداکلوپراید (گروه نئونیکوتینوئیدها)

 

برای آشنایی با «پسیل پسته»، «پسیل گلابی» و «پسیل زیتون» می‌توانید به مقالات سایت ما مراجعه کنید.

 

با سپاس از شما

نویسندگان: الهه صادقی – محمدرضا اخلاقی – آمنه زورمند